• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

نمل (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



مقالات مرتبط: نمل (مفردات‌قرآن)، مورچه.


نَمْل (به فتح نون و سکون میم) از واژگان نهج البلاغه به معنای مورچه و واحد آن نمله است. این کلمه سه بار در نهج‌ البلاغه آمده است.



نَمْل: (مثل عقل) به معنای مورچه و واحد آن نمله است.


امام علی (صلوات‌الله‌علیه) درباره عدم معصيت خويش فرموده: «وَ اللهِ لَوْ أُعْطِيتُ الاَْقالِيمَ السَّبْعَةَ بِما تَحْتَ أَفْلاَكِها، عَلَى أَنْ أَعْصِيَ اللهَ فِي نَمْلَة أَسْلُبُها جِلْبَ شَعِيرَة مَا فَعَلْتُهُ» «به خدا قسم اگر اقليم‌هاى هفتگانه و هر آن‌چه در آن‌هاست را به من بدهند تا خدا را معصيت كنم كه پوست جوى را از مورچه‌اى بگيرم نمى‌كنم.» (شرح‌های خطبه: )
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره عجائب خلقت مورچه فرموده: «انْظُرُوا إِلَى الَّنمْلَةِ فِي صِغَرِ جُثَّتِها، وَ لَطافَةِ هَيْئَتِها، لاَ تَكادُ تُنالُ بِلَحْظِ الْبَصَرِ، وَ لاَ بِمُسْتَدْرَكِ الْفِكَرِ، كَيْفَ دَبَّتْ عَلَى أَرْضِها، وَ صَبَتْ عَلَى رِزْقِها، تَنْقُلُ الْحَبَّةَ إِلَى جُحْرِها، وَ تُعِدُّها فِي مُسْتَقَرِّها. تَجْمَعُ فِي حَرِّها لِبَرْدِها، ... وَ لَوْ فَكَّرْتَ فِي مَجَارِي أُكْلِها، وَ فِي عُلْوها وَ سُفْلِها، وَ ما فِي الجَوْفِ مِنْ شَراسِيفِ بَطْنِها، وَ ما فِي الرَّأسِ مِنْ عَيْنِها وَ أُذُنِها، لَقَضَيْتَ مِنْ خَلْقِها عَجَباً، وَ لَقِيتَ مِنْ وَصْفِها تَعَباً .... وَ لَوْ ضَرَبْتَ فِي مَذاهِبِ فِكْرِكَ لِتَبْلُغَ غاياتِهِ، ما دَلَّتْكَ الدَّلاَلَةُ إِلاَّ عَلَى أَنَّ فاطِرَ الَّنمْلَةِ هُوَ فاطِرُ النَّخْلَةِ، لِدَقِيقِ تَفْصِيلِ كُلِّ شَيْء...» «بنگريد به مورچه در كوچكى وجودش و در لطافت شكلش تا حدّی كه نزديک است با چشم ديده نشود و به فكر نيايد، بنگريد چطور در زمين حركت مى‌كند و بر جمع آورى رزق خويش كشيده شده، دانه را به لانه خود منتقل مى‌كند و در منزل خود آماده مى‌كند، در وقت گرما براى وقت سرما جمع مى‌كند.... و اگر بينديشى در مجارى غذاى او در بالا و پایين و در آن‌چه در جوف دارد از غضروف‌هاى شكمش و در آن‌چه در سر دارد از چشم و گوشش از خلقت او در تعجب خواهى بود و در توصيف او به زحمت‌ خواهى افتاد و اگر فكر كنى تا به غايت فكر برسى به اين نتيجه خواهى رسيد كه خالق مورچه همان خالق درخت خرماست، دقّت تفصيل و بيان قدرت در هر دو يكى است.» (شرح‌های خطبه: )


این کلمه سه بار در نهج‌ البلاغه آمده است.


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۱۰۶۸.    
۲. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۵، ص۴۸۷.    
۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۵۵۵، خطبه ۲۲۳.    
۴. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۲۴۵، خطبه ۲۱۹.    
۵. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۳۴۷، خطبه ۲۲۴.    
۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۴۳، خطبه ۲۲۴.    
۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۱۵۵.    
۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۱۶۰.    
۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۸، ص۴۲۰.    
۱۰. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۴، ص۲۹۶.    
۱۱. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۱، ص۲۴۵.    
۱۲. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۱۹، خطبه ۱۸۵.    
۱۳. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۱۳۹، خطبه ۱۸۰.    
۱۴. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۲۷۰، خطبه ۱۸۵.    
۱۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۱۹، خطبه ۱۸۵.    
۱۶. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۲۳۷.    
۱۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۲۴۱.    
۱۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۷، ص۱۵۹.    
۱۹. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۱، ص۲۰.    
۲۰. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۳، ص۵۵.    
۲۱. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۵۵۵، خطبه ۲۲۳.    
۲۲. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۱۹، خطبه ۱۸۵.    



قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «نمل»، ج۲، ص۱۰۶۸.    






جعبه ابزار