• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

نمل (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



مقالات مرتبط: مورچه.
دیگر کاربردها: نمل (ابهام‌زدایی).

نَمْل (به فتح نون و سکون میم) از واژگان قرآن کریم به معنای مورچه است. از مشتقات این واژه در آیات قرآن اَنْمُله‌ (به فتح الف و سکون نون و ضم میم) به معنای سر انگشت و به قولی بند آخر انگشت می‌باشد.



نَمْل: مورچه است. در اقرب الموارد گوید: نمله به مذکّر و مؤنّث گفته می‌شود.


(وَ حُشِرَ لِسُلَیْمانَ جُنُودُهُ مِنَ الْجِنِّ وَ الْاِنْسِ وَ الطَّیْرِ فَهُمْ یُوزَعُونَ • حَتَّی اِذا اَتَوْا عَلی‌ وادِ النَّمْلِ‌ قالَتْ‌ نَمْلَةٌ یا اَیُّهَا النَّمْلُ‌ ادْخُلُوا مَساکِنَکُمْ لا یَحْطِمَنَّکُمْ سُلَیْمانُ وَ جُنُودُهُ وَ هُمْ لا یَشْعُرُونَ • فَتَبَسَّمَ ضاحِکاً مِنْ قَوْلِها...) یعنی: «برای سلیمان لشکریانش از جنّ و انس و پرندگان جمع شدند و آنها را از تفرّق منع می‌کردند؛ تا چون به بیابان مورچگان آمدند، مورچه‌ای گفت: ‌ای جماعت مورچگان به لانه‌های خود وارد شوید تا سلیمان و لشکریانش شما را پامال نکنند، آنها توجّهی به شما ندارند؛ سلیمان از شنیدن کلام مورچه به تعجب شد و لبخند زد».
این آیه چند مطلب به دست می‌آید:
۱- مورچگان با هم سخن گویند و مافی‌الضمیر خویش را به همدیگر بیان می‌دارند، (قالَتْ‌ نَمْلَةٌ یا اَیُّهَا النَّمْلُ‌....).
۲- اگر نملة مؤنّث باشد می‌توان پی‌برد که ملکه مورچگان همانطور که عهده‌دار تخم‌گذاری است، بر مورچگان حکومت نیز دارد که دستور دخول به لانه‌ها را صادر کرده است و نیز روشن می‌شود که مورچگان تشکیلات اجتماعی و حکومت دارند.
۳- بالاتر از همه اینکه مورچگان انسان‌ها را می‌شناسند، زیرا مورچه به مورچگان دیگر گفت: اگر داخل لانه‌ها نشوید، سلیمان و لشکریانش شما را پامال می‌کنند، پس آن مورچه سلیمان و لشکریان او را می‌شناخته است.
امروز با آنکه کتاب‌ها درباره زندگی مورچگان نوشته‌اند و در شناخت اسرار آن زحمت‌ها کشیده‌اند هنوز به آن پایه نرسیده‌اند که قرآن مجید گفته است.
۴- سلیمان (علیه‌السّلام) از سخن مورچه با خبر شده و تبسّم و تعجّب کرده است.

۲.۱ - انمله

اَنْمُله‌: سر انگشت است و به قولی بند آخر انگشت. جمع آن اَنامِل و اُنْمُلات است‌.
(وَ اِذا خَلَوْا عَضُّوا عَلَیْکُمُ‌ الْاَنامِلَ‌ مِنَ الْغَیْظِ) «چون خلوت کنند از غیظِ بر شما، سر انگشتان بجوند».
در مجمع گفته: اصل آن از نمل است، سر انگشت تشبیه شده به مورچه در کوچکی و حرکت.

۲.۲ - نمل به کسر نون

نَمِل: (بر وزن کَتِف) سخن‌چین را گویند که اقوال را در پنهانی از این به آن نقل می‌کند؛ مانند مورچه که در پنهانی قوت بسیار نقل می‌کند.


۱. قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس قرآن، ج۷، ص۱۱۳.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۸۲۵.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۵، ص۴۸۷.    
۴. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۵، ص۴۹۳.    
۵. نمل/سوره۲۷، آیه۱۷-۱۹.    
۶. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۳۵۲.    
۷. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۵۰۰.    
۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۳۳۵.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۸، ص۹۰.    
۱۰. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۵، ص۴۹۴.    
۱۱. آل عمران/سوره۳، آیه۱۱۹.    
۱۲. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۳، ص۶۰۰.    
۱۳. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۳، ص۶۰۰.    
۱۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۳، ص۳۸۷.    
۱۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۴، ص۲۲۲.    
۱۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۸۲۱.    
۱۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۴، ص۲۲۱.    
۱۸. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۵، ص۴۹۴.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله "نمل"، ج۷، ص۱۱۳.    






جعبه ابزار