• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

نهض (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



منبع: مرتبط


نَهْض (به فتح نون و سکون هاء) و نُهُوض (به ضمه نون و هاء) از واژگان نهج البلاغه به معنای برخاستن براى كارى، بلند شدن از محلّ خود و رفتن به طرف دشمن به شتاب، به کار می‌رود.
اِنْهاض (به کسر الف و سکون نون) به معنای حركت دادن ديگران و وادار به قيام كردن است.
مواردى از آن در نهج‌ البلاغه آمده است.



نَهْض و نُهُوض: به معنای برخاستن براى كارى، بلند شدن از محلّ خود و رفتن به طرف دشمن به شتاب، به کار می‌رود.
«نَهَضَ‌ للامر: قام» «نَهَضَ عَنْ مَكَانِهِ: ارْتَفَعَ عَنْهُ» «نَهَضَ إِلَى العَدُوِّ: أَسْرَعَ إِلَيْهِ»
اِنْهاض به معنای حركت دادن ديگران و وادار به قيام كردن است.


به برخی از مواردی که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - خطبه ۵

امام علی (صلوات‌الله‌علیه) درباره خلافت فرمود: «وَضَعُوا تِيجانَ الـمُفاخَرَةِ. أَفْلَحَ مَنْ نَهَضَ بِجَناح، أوِ اسْتَسْلَمَ فَأَراحَ» «تاج‌هاى افتخار را از سر بگذاريد در كار خلافت‌ دو نفر نجات يافت: آن‌كه براى آن قیام كرد با كمک و ياران و آن‌كه تسليم شد و مردم را از منازعه بى‌فايده راحت كرد.» (شرح‌های خطبه: )

۲.۲ - خطبه ۹۷

حضرت درباره اهل بيت (علیهم‌السلام) فرموده: «انْظُرُوا أَهْلَ بَيْتِ نَبِيِّكُمْ ... فَإِنْ لَبَدُوا فَالْبُدُوا، وَ إِنْ نَهَضُوا فَانْهَضُوا.» «اقتدا كنيد به اهل بيت پيامبرتان، اگر نشستند بنشينيد و اگر برخاستند برخيزيد.» (شرح‌های خطبه: )

۲.۳ - خطبه ۳

حضرت علی (علیه‌السلام) در خطبه شقشقیه فرموده: «فَلَمّا نَهَضْتُ بِالاَْمْرِ نَكَثَتْ طائِفَةٌ، وَ مَرَقَتْ أُخْرَى، وَ قسط آخَرُونَ» «چون به کار خلافت برخاستم، طائفه‌ای بیعت را شکستند (یعنی اهل بصره) و طائفه‌ای یاغی و از دین خارج شدند (اهل نهروان) و طائفه‌ای (اهل شام) ظلم کردند.» (شرح‌های خطبه: )
منظور قيام به امر حكومت است.

۲.۴ - خطبه ۱۳۵

حضرت به مغیرة بن اخنس كه از عثمان حمايت مى‌كرد فرمود: «فَوَ اللهِ ما أَعَزَّ اللهُ مَنْ أَنْتَ ناصِرُهُ، وَ لاَ قامَ مَنْ أَنْتَ مُنْهِضُه» «به خدا قسم خدا توانا نمى‌كند كسى را كه تو يار او باشى و بر نمى‌خيزد كسى كه تو او را بر خيزانى.» (شرح‌های خطبه: )


مواردى از آن در نهج‌ البلاغه آمده است.


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۱۰۷۱.    
۲. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۴، ص۲۳۳.    
۳. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۵، ص۵۰۲.    
۴. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۵، ص۵۰۲.    
۵. قیومی مقری، احمد بن محمد بن علی، المصباح المنیر، ص۳۲۳.    
۶. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۵، ص۵۰۲.    
۷. قیومی مقری، احمد بن محمد بن علی، المصباح المنیر، ص۳۲۳.    
۸. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۵، ص۵۰۲.    
۹. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۵۰، خطبه ۵.    
۱۰. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۳۵، خطبه ۵.    
۱۱. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۵۲، خطبه ۵.    
۱۲. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۵، خطبه ۵.    
۱۳. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۵۴۹.    
۱۴. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۵۵۰.    
۱۵. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ص۴۳۷.    
۱۶. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۳۸.    
۱۷. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ص۲۱۳.    
۱۸. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۱۹، خطبه۹۷.    
۱۹. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۱، ص۱۸۹، خطبه۹۵.    
۲۰. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۴۳، خطبه۹۷.    
۲۱. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۰۷، خطبه۹۷.    
۲۲. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۸۴۷.    
۲۳. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۸۵۶.    
۲۴. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۴، ص۳۱۴.    
۲۵. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۱۳۰.    
۲۶. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۷۶.    
۲۷. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص، خطبه ۳.    
۲۸. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۳۱، خطبه ۳.    
۲۹. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۴۹، خطبه ۳.    
۳۰. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۱.    
۳۱. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۵۰۴.    
۳۲. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۵۲۷.    
۳۳. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱، ص۳۸۲.    
۳۴. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه،ج۳، ص۱۰۴.    
۳۵. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۲۰۰.    
۳۶. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۹۹، خطبه ۱۳۵.    
۳۷. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۲۵، خطبه ۱۳۱.    
۳۸. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۹۳، خطبه ۱۳۵.    
۳۹. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۹۱، خطبه ۱۳۵.    
۴۰. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۰۰.    
۴۱. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۰۱.    
۴۲. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۵، ص۴۹۶.    
۴۳. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۳۲۷.    
۴۴. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۳۰۱.    



قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه،برگرفته از مقاله «نهض»، ج۲، ص۱۰۷۱.    






جعبه ابزار