نکب (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نَکْب (به فتح نون و سکون کاف) از
واژگان نهج البلاغه به معنای عدول و انحراف است.
مواردى از این در
نهج البلاغه آمده است.
نَکْب:
به معنای عدول و انحراف است.
« نَكَبَ عنهُ: عدل»
به برخی از مواردی که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، اشاره می‌شود:
امام علی (صلوات‌الله‌علیه) به
معاویه مى‌نويسد:
«فإِنَّ لِلطّاعَةِ أَعْلاَماً واضِحَةً .... مَنْ نَكَبَ عَنْهَا جارَ عَنِ الْحَقِّ، وَ خَبَطَ فِي التِّيهِ، وَ غَيَّرَ اللهُ نِعْمَتَهُ» يعنى «طاعت حق علامت‌هایى دارد آشكار، هر كس از آن‌ها عدول كند از حق منحرف شده و در
ضلالت بدون
هدایت رفته است و
خداوند نعمت او را تغيير مى‌دهد.»
(شرح‌های نامه:
)
حضرت در جاى ديگرى فرموده:
«لاَ يَكُونُ الصَّدِيقُ صَدِيقاً حَتَّى يَحْفَظَ أَخاهُ فِي ثَلاَث: فِي نَكْبَتِهِ، وَ غَيْبَتِهِ، وَ وَفاتِهِ.» نكبة (مثل رحمه) به معنى مصيبت است. يعنى «رفيق حقيقى آن است رفاقت را در وقت گرفتارى رفيق و در وقت غائب بودن او و بعد از وفات او حفظ كند، در گرفتارى او را يارى نمايد، در وقت غائب بودن از او دفاع كند، بعد از مردن براى او مغفرت بخواهد.»
(شرح‌های حکمت:
)
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره
دنیا فرموده:
«وَ عَزِيزُها مَغْلُوبٌ، وَ مَوْفُورُها مَنْكُوبٌ وَ جارُها مَحْرُوبٌ» موفور به معنى زياد شده است. يعنى «عزيز و غالب دنيا مغلوب است و زياد شده‌اش نكبت بار و مصيبت زده است، همسايه‌اش غارت شده است.»
(شرح‌های خطبه:
)
منكب (مثل مسجد) ناحيه و طرف شى‌ء و نيز به معنى شانه انسان و غيره است، جمع آن به صورت مناكب آمده است.
حضرت می‌فرماید:
«شَدِيدِ الْمَنْكِبِ» (نه بازوى توانايى دارى) كنايه از قوه و قدرت است.
(شرح‌های نامه:
)
حضرت علی (علیه‌السلام) در توصيه به لشكريان فرموده:
«و اجْعَلُوا لَكُمْ رُقَباءَ فِي صَياصِي الْجِبالِ، وَ مَناكِبِ الْهِضابِ» «براى خود ديدبانان قرار بدهيد در بالاى كوه‌ها و بالاى تپه‌ها.»
(شرح‌های نامه:
)
منظور از مناكب ارتفاعات است.
مواردى از این در نهج البلاغه آمده است.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «نکب»، ج۲، ص۱۰۶۳.
