• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

نکس (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف




نَکْس‌ (به فتح نون و سکون کاف) و تَنْکیس (به فتح تاء و سکون نون) از واژگان قرآن کریم به معنای وارونه کردن است. «نکس رأس» پائین‌ انداختن سر است از ذلت یا شرم؛ و (نُکِسُوا عَلی‌ رُؤُسِهِمْ) کنایه است از گذاشتن باطل به جای حق؛ و تنکیس در خلقت آنست که شخص کاملا پیر و از کار افتاده باشد، گوئی همه چیزش وارونه شده است.



نَکْس‌: وارونه کردن است. «نَکَسَهُ‌ نَکْساً: قلّبه علی راسه و جعل اسفله اعلاه» یعنی: آن را وارونه کرد. نکس الولد آنست که در حین تولد پایش پیش از سرش بیرون آید. «نکس رأس» پائین‌ انداختن سر است از ذلت یا شرم.


(وَ لَوْ تَری‌ اِذِ الْمُجْرِمُونَ‌ ناکِسُوا رُؤُسِهِمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ‌) «ای کاش ببینی گناهکاران را که نزد پروردگارشان سر به زیر‌ انداختگانند».
(ثُمَ‌ نُکِسُوا عَلی‌ رُؤُسِهِمْ لَقَدْ عَلِمْتَ ما هؤُلاءِ یَنْطِقُونَ‌) آیه درباره جواب اهل بابل است به ابراهیم (علیه‌السّلام) پس از شکستن بت‌ها. «نُکِسُوا عَلی‌ رُؤُسِهِمْ» کنایه است از گذاشتن باطل به جای حق؛ گوئی از شنیدن جواب آن حضرت حق در قلوبشان بالای باطل قرار گرفت و با وارونه شدن آنها، باطل بالا آمد و حق در پائین ماند. یعنی: «سپس باطل را به جای حق گرفته و گفتند: می‌دانی که اینها سخن نمی‌گویند (پس اینکه می‌گوئی: از خودشان بپرسید، معلوم می‌شود، تو این کار کرده‌ای)».

۲.۱ - تنکیس

تَنْکیس: نیز به معنی وارونه کردن است. تنکیس در خلقت آنست که شخص کاملا پیر و از کار افتاده باشد، گوئی همه چیزش وارونه شده است.
(وَ مِنْکُمْ مَنْ یُرَدُّ اِلی‌ اَرْذَلِ الْعُمُرِ لِکَیْ لا یَعْلَمَ بَعْدَ عِلْمٍ شَیْئاً) (بعضى از شما به نامطلوب‌ترين مراحل عمر مى‌رسند، كه بعد از آگاهى، چيزى نمى‌دانند).
(وَ مَنْ نُعَمِّرْهُ‌ نُنَکِّسْهُ‌ فِی الْخَلْقِ اَ فَلا یَعْقِلُونَ‌) معنی آیه: «هر که را عمر دراز دهیم، خلقت او را وارونه می‌کنیم».
آیه دلیل آنست که انسان را در اینگونه کارها از خود اختیاری نیست و گر نه، به آن حال در نمی‌آمد.


۱. قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس قرآن، ج۷، ص۱۱۱.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۸۲۴.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۴، ص۱۱۹.    
۴. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۵، ص۴۸۶.    
۵. فیروزآبادی، قاموس المحیط، ج۲، ص۲۵۶.    
۶. سجده/سوره۳۲، آیه۱۲.    
۷. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۲۵۲.    
۸. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۶، ص۳۷۸.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۵۱.    
۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۹، ص۲۱۷.    
۱۱. انبیاء/سوره۲۱، آیه۶۵.    
۱۲. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۳۰۲.    
۱۳. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۴۲۶.    
۱۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۸۶.    
۱۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۶، ص۱۳۹.    
۱۶. نحل/سوره۱۶، آیه۷۰.    
۱۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۷۴.    
۱۸. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۳۴۴.    
۱۹. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۴۸۶.    
۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۵۷۴.    
۲۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۴، ص۱۱.    
۲۲. یس/سوره۳۶، آیه۶۸.    
۲۳. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۱۰۸.    
۲۴. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۷، ص۱۶۰.    
۲۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۶۷۴.    
۲۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۰، ص۴۳۲.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله "نکس"، ج۷، ص۱۱۱.    






جعبه ابزار