هارٍ و انهارَ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
هارٍ و انهارَ:
(جُرُفٍ هَارٍ فَانْهَارَ) هارٍ و انهارَ: هردو واژه در اصل از ماده
«هور» به معنى «فروريختن و ويران شدن و شكست برداشتن» است. كلمه
«هار» در اصل
«هائر» بوده، پس از قلب به اين صورت درآمده است به معنى ريزنده و به شخص يا ساختمان سستى اطلاق مى‌شود كه در حال سقوط است و كلمه
«انهار» مصدرش
«انهيار» كه به معنى منهدم و خراب شدن است.
به موردی از کاربرد
هارٍ و انهارَ در
قرآن، اشاره می‌شود:
(أَفَمَنْ أَسَّسَ بُنْيَانَهُ عَلَى تَقْوَى مِنَ اللّهِ وَ رِضْوَانٍ خَيْرٌ أَم مَّنْ أَسَّسَ بُنْيَانَهُ عَلَىَ شَفَا جُرُفٍ هَارٍ فَانْهَارَ بِهِ فِي نَارِ جَهَنَّمَ وَ اللّهُ لاَ يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ) (آيا كسى كه شالوده آن را بر تقواى الهى و خشنودى او بنا كرده بهتر است، يا كسى كه شالوده آن را بر كنار پرتگاه سستى بنا نموده كه ناگهان در
آتش دوزخ فرو مى‌ريزد؟! و خداوند گروه ستمكاران را
هدایت نمى‌كند.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: استعاره‌اى است تخييلى كه حال منافقين مورد نظر را تشبيه مى‌كند به حال كسى كه بنائى بسازد كه اساس و بنيانش بر لب آب‌رفته‌اى باشد كه هيچ اطمينانى بر ثبات و استوارى آن نباشد و در نتيجه خودش و بنايش در آن وادى فرو ريزد و ته وادى،
جهنم باشد و او و بنايش در قعر جهنم بيفتد. بخلاف كسى كه بناى خود را بر اساس پرهيز از خدا و اميد بخشنودى او بنا كند يعنى زندگيش بر روى دو پايه و اساس
استوار باشد، يكى ترس از عذاب خدا و يكى اميد به خشنودى او.
و از ظاهر سياق برمى‌آيد كه جمله
(أَ فَمَنْ أَسَّسَ بُنْيانَهُ عَلى تَقْوى ...) و جمله
(أَمْ مَنْ أَسَّسَ بُنْيانَهُ عَلى شَفا جُرُفٍ هارٍ ...) هر يک مثلى است كه يكى اساس زندگى
مؤمنین و ديگرى پايه زندگى
منافقین را مجسم مى‌سازد و آن اساس و پايه همان
دین و روشى است كه دنبال مى‌كنند، دين مؤمن
تقوا و پرهيز از خدا و طلب خشنودى اوست با يقين و ايمان به او و دين منافق مبنى بر شک و تزلزل است.
در آيه آمده است:
(... بُنْيٰانَهُ عَلىٰ شَفٰا جُرُفٍ هٰارٍ فَانْهٰارَ بِهِ فِي نٰارِ جَهَنَّمَ...)«شالوده آن (مسجد) را بر لبه پرتگاه سستى در كنار دوزخ نهاده كه به زودى در آتش جهنم سقوط خواهد كرد»
تشبيه فوق با نهايت روشنى و وضوح، بى‌ثباتى و سستى كار منافقان و استحكام و بقاى كار اهل ايمان را روشن مى‌سازد، مؤمنان به كسانى مى‌مانند كه براى بناى يک ساختمان، زمين بسيار محكمى را انتخاب مى‌كنند و آن را از پايه و شالوده با مصالحى پردوام مى‌سازند، امّا منافقان به كسانى مى‌مانند كه ساختمان خود را بر لبه رودخانه‌اى كه سيلاب زير آن را بكلى خالى كرده و هر آن آماده سقوط است مى‌سازند، اين ساختمان هرآن ممكن است فرو ريزد.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «هارٍ و انهارَ»، ج۴، ص۶۰۷.
