وظیفة الصورة الفنیة فی القرآن (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«وظیفة الصورة الفنیة فی القرآن الکریم» نوشته دکتر عبد السلام احمد الراغب و به زبان عربی است.
نویسنده در این کتاب به بررسی یکی از جنبه‌های
اعجاز قرآن کریم؛ یعنی جنبه نمایش و تصویر هنری
قرآن کریم می‌پردازد. به اعتقاد نویسنده تصویر هنری قرآن با تمام وجود
انسان ؛ یعنی
عقل ، حس و
وجدان او سخن می‌گوید و در پی ترسیم الگویی جامع از انسان می‌باشد. به گفته نویسنده اولین کسی که اثر مستقلی در این موضوع از خود به یادگار گذاشت، سید قطب بود که با نگارش «التصویر الفنی فی القرآن» تصویر هنری قرآن را به نمایش نهاد. اما تنها به جنبه هنری آن اکتفا نموده و به جنبه وظیفی آن نپرداخته است.
نویسنده جنبه وظیفی تصویر فنی قرآن را الهام گرفته از سخن
عبد القاهر جرجانی در «دلائل الاعجاز» می‌داند آنجا که عبد القاهر از معنا و معنای معنا سخن به میان آورده و می‌گوید: معنا آن چیزی است که از ظاهر لفظ فهمیده می‌شود و معنای معنا، معنی دیگری است که از معنای لفظ اول فهمیده می‌شود. به همین ترتیب در وظایف تصویر قرآنی نیز، وظایف قریب به وظایفی اطلاق می‌شود که از ظاهر تصویر هنری قرآن درک می‌شود و وظایف بعیده به افکار دینی‌ای که هدف از تصویر هنری قرآن است اطلاق می‌شود. البته هیچ یک از این وظایف جدای از دیگری نیست بلکه همه درهم تنیده و ممزوج‌اند. به اعتقاد نویسنده هیچ یک از تصاویر فنی و هنری قرآن خالی از هدف و غایت نیست بلکه هر یک حامل دیدگاهی اسلامی درباره انسان و جهان است که تکمیل آن دیدگاهها جز با تکمیل این تصاویر امکان پذیر نیست. و سرانجام نتیجه می‌گیرد که اعجاز مبتنی بر نظام دقیق روابط و نسبت‌ها که در جهان طبیعت، انسان و حیات مشاهده می‌شود، در «کتاب الله المقروء» یعنی قرآن کریم نیز قابل مشاهده است. تصاویر هنری قرآن به خوبی نشانگر این جنبه از اعجاز قرآن کریم می‌باشد.
کتاب مشتمل بر یک مقدمه و سه باب ذیل می‌باشد:
الباب الاول: «طبیعة الصورة» دارای سه فصل است:
الفصل الاول: «مفهوم الصورة» در این فصل به عناوین: الصورة عند البلاغین و النقاد القدماء، الصورة فی النقد الحدیث و لکن ما الصورة؟ و ما طبیعتها؟
الفصل الثانی: مقومات الصورة الفنیة فی القرآن الکریم.
الفصل الثالث: انواع الصور فی القرآن الکریم، به بررسی صور ذیل می‌پردازد: الصورة المفردة، الصورة السیاقیة، الصور المتقابلة.
الباب الثانی: «الوظائف القریبة للصورة الغنیة فی القرآن الکریم»، هفت فصل ذیل را دربردارد:
الفصل الاول: المعانی الذهنیة و الحالات النفسیة.
الفصل الثانی: الامثال القرآنیة.
الفصل الثالث: مشاهد الطبیعة.
الفصل الرابع: الحوادث الواقعیة.
الفصل الخامس: القصص الماضیة.
الفصل السادس: النماذج الانسانیة.
الفصل السابع: مشاهد القیامة.
الباب الثالث: «الوظائف البعیدة للصورة الفنیة فی القرآن الکریم» دارای چهار فصل می‌باشد.
الفصل الاول: الوظیفة الفنیة.
الفصل الثانی: الوظیفة النفسیة.
الفصل الثالث: الوظیفة العقلیة.
الفصل الرابع: الوظیفة الدینیة.
در خاتمه کتاب هم خلاصه و نتایج به دست آمده از محتوای کتاب و مصادر و منابع و فهرست مطالب کتاب درج شده است.
نویسنده کتاب آقای دکتر عبد السلام احمد الراغب است. این کتاب در قطع وزیری با جلد شومیز در ۴۸۵ صفحه نخستین بار در سال ۱۴۲۲ هجری- ۲۰۰۱ میلادی از سوی انتشارات «فصلت للدراسات و الترجمة و النشر» سوریه به چاپ رسیده است.
نرم افزار مشکات الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
