پرسش و پاسخ‌هایی در شناخت تاریخ و علوم قرآنی (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«پرسش و پاسخ‌هایی در شناخت تاریخ و علوم قرآنی» توسط دکتر
مجید معارف و به پیشنهاد
محمدجواد مظفر مدیر انتشارات کویر در
سال ۱۳۷۶ جهت شناساندن
قرآن کریم به اقشار مختلف جامعه به
زبان فارسی تالیف شده است.
سبک نگارش آن بگونه‌ای انتخاب شده که طبقات مختلف سنی و تحصیلی
قادر به استفاده از آن باشند. البته دست اندرکاران علوم و معارف اسلامی خاصه دانش پژوهان قرآنی به نحو مطلوبتری می‌توانند از آن استفاده نمایند.
شامل فهرست مطالب، پیشگفتار، فصول هفتگانه، منابع و مآخذ و معجم اصطلاحات میباشد و از نظر موضوع شامل یک دوره مباحث به صورت پرسش و پاسخ مربوط به
تاریخ علوم قرآن است که معمولا در کتابهای مربوط به آن به تفصیل مورد بررسی و تحقیق قرار می‌گیرد. طبعا در مقایسه با کتابهای جامعی که در حوزه تاریخ و علوم قرآن وجود دارد نمی‌تواند ادعا کرد که تمام نکات تاریخی و یا شاخه‌های و فروع علوم قرآنی در کتاب حاضر مورد توجه بوده باشد، اما می‌توان گفت کمتر مبحثی از مباحث اساسی تاریخ و علوم قرآنی است که در این کتاب سخنی پیرامون آن به میان نرفته است. به طوری که می‌توان ادعا نمود که این کتاب در خصوص آشنایی با
قرآن کریم ، وضعیت تاریخی آن از نظر گردآوری و تدوین و نیز علوم مختلفی که به تناسب قرآن به وجود آمده است، شناسنامه خوبی به دست می‌دهد. سئوالات طرح شده در هر فصل با یکدیگر ارتباط مشخصی دارند، نویسنده تلاش کرده است تا در طرح مباحث کتاب از ورود به مطالب پیچیده و کاملا تخصصی اجتناب کند و در هر مورد با رعایت اختصار، اطلاعات کلی و اساسی را مطرح کند. بدین جهت درک مطالب و استفاده از مباحث- به شرط رعایت نظم منطقی در مطالعه هر فصل- برای طبقات مختلف دشوار نخواهد بود. برای آشنایی عمیق تر با برخی مباحث مراجعه به کتب علوم قرآنی و یا گذراندن برخی از دوره‌های تخصصی امری ضروری است. گرچه کتاب حاضر به عنوان یک متن تخصصی در حوزه تاریخ و علوم قرآن تالیف نشده است اما در عین حال تلاش مؤلف بر آن بوده تا با مراجعه به معتبرترین کتابهایی که در زمین تاریخ و علوم قرآنی در
شیعه و
سنی نگاشته شده است، مطالب هر بخش را تحقیق نموده و به رشته تالیف در آورد به طوری که علاقه مندان می‌توانند با پیگیری منابع اعلام شده در پاورقی صفحات، اطلاعات تخصصی بیشتری در هر زمینه تحصیل نمایند. تاریخ قرآنی بخشی از تاریخ اسلام به شمار می‌رود و مطالب تاریخی با تکیه بر اسنادی نگارش می‌یابد که غالبا با الفاظ و مضامین گوناگونی
روایت شده و بعضا از قطعیت لازم برخوردار نمی‌باشند و بالطبع همین نکته اساس
اختلاف برداشت‌ها و پیدایش نظرات مختلف را تشکیل می‌دهد، اما در نگارش کتاب حاضر تلاش نویسنده بر آن بوده تا در درجه نخست به مطالب قطعی و متفق بین شیعه و سنی پرداخته شود و در عین حال مباحث اختلافی به گونه‌ای مقایسه‌ای در پاورقی‌ها درج گردد، به این ترتیب پرسش و پاسخ‌های متن کتاب و توضیح‌های مندرج در پاورقی به گونه‌ای است که عقاید شیعه و سنی را در باب اطلاعات قرآنی منعکس مینماید.
مطالب کتاب ازیک مقدمه و سه بخش به شرح زیر تدوین شده است: بخش مقدماتی؛ «جایگاه قرآن در روایات اسلامی» که در آن با استفاده از منابع حدیثی و تفسیری شیعه و سنی به درج ۵۲
روایت قرآنی اقدام شده است، بدون آنکه در زمین این روایات پرسش و پاسخ خاصی طراحی شود. بخش اول؛ «کلیاتی درباره قرآن و تاریخ آن» که شامل هفت فصل و در موضوعات: «نامها و عناوین قرآن»، «
وحی و نزول قرآن»، «مبحث
آیه در قرآن»، «مبحث
سوره در قرآن»، «جمع و
تدوین قرآن در دوره‌های مختلف» و «اصطلاح رسم الخط قرآن» میباشد. بخش دوم؛ «کلیاتی درباره علوم قرآنی» که در هفت فصل و در موضوعات: «
قرائت و
تجوید »، «اسباب نزول»، «
ناسخ و منسوخ و
عام و
خاص »، «
محکم و متشابه و تاویل و تنزیل»، «
اعجاز قرآن »، «جامعیت و تحریف ناپذیری قرآن» و «
تفسیر و ترجمه
قرآن » تنظیم یافته است.
از سالهای ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۳ ه-. ش هشت بار توسط انتشارات کویر
تهران به چاپ رسیده است. فهرست مطالب در ابتدای کتاب آمده و در انتها فهرست مقالات، منابع و مآخذ میباشد که شامل ۵۴ کتاب طبق حروف الفبا و همراه با نام نویسنده،
تاریخ و محل نشر آن آمده است. معجم اصطلاحات، اصطلاحات به کار رفته در کتاب را بیان کرده است. در پاورقی نیز به آدرس
آیات و
روایات ، منابع کتاب، توضیح برخی لغات و اصطلاحات، نکات مورد نیاز و برخی اختلاف اقوال اشاره شده است.
نرم افزار مشکات الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
