پژوهشی پیرامون آخرین کتاب الهی (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
این کتاب مفید و ارزشمند قرآنی از کتابهای اولیه در زمینه علوم قرآنی به
زبان فارسی است که پس از
انقلاب اسلامی به قلم دکتر
رجبعلی مظلومی نگارش یافته است.
کتاب در ۴ جلد سامان یافته است.
در جلد اول تحت عنوان «سرگذشت قرآن» به منشا پیدایش نام قرآن و معانی آن،
زمان شروع
وحی و چگونگی آن، تدوین
قرآن طی دو مرحله حفظ و کتابت قرآن، نام شماری از حافظان و کاتبان قرآن، معنای جمع قرآن در
آیه شریفه: «ان علینا جمعه و قرآنه» سابقه گردآوری قرآن و گردآورندگان آن، جمع آوری قرآن توسط
حضرت علی علیه‌السّلام و امتیازاتی که
مصحف جمع آوری شده توسط ایشان دارا بود، مدت زمان تدوین این مصحف که در آن دو دیدگاه ارائه شده است: ۳
روز و ۶
ماه ، مانع شدن اغراض سیاسی از پذیرفتن مصحف حضرت امیر علیه السلام، تدوین مصحف قانونی به دستور
عثمان با سرپرستی و راهبری
زید بن ثابت و مختصات آن، فرق مصحف‌های تهیه شده و چگونگی مصاحف نوشته شده در صدر
اسلام ، مختصات
مصاحف باقی مانده، مطالبی درباره مصحف منسوب به
حضرت امیر علیه‌السّلام که در کتابخانه علوی
نجف و
کتابخانه آستان قدس رضوی در
مشهد رؤیت شده است، مصحف
امام عسکری علیه السلام، مصحف
ابی بن کعب ، اطلاعات لازم در مورد مصحف که شامل مطالبی درباره خط قرآن، پیدایش خط در مجاز،
اعراب و نشانه گذاری و...
می‌باشد. ترتیب سوره‌ها که برخی آنرا توقیفی و برخی دیگر اجتهادی می‌دانند، ضابطه مکی و مدنی بودن
آیات ، ارائه نموداری از سور مکی و مدنی و ترتیب و
تاریخ نزول آنها، تعداد سوره‌ها، آیات، کلمات و حروف قرآن و ارائه جدولی در این زمینه، نامگذاری سوره‌های قرآنی و معنای لغوی و اصطلاحی
سوره ، تصویر نامه‌های
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم به
خسرو پرویز و نیز
پادشاه مصر ، بحثی پیرامون عدم
تحریف قرآن و در پایان فهرست مآخذ قابل مطالعه درباره تاریخ قرآن.
جلد دوم کتاب با عنوان «سیر تاریخی قرائت» به مباحثی چون پایه گذاری
علم قرائت و
تجوید ،
وضع قرائت در عهد رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ، طبقات قراء، علت
اختلاف قرائتها، علم
قرائت و فن تجوید، تحقیقی درباره معنای سبعة احرف،
قراء سبعه و عشرة، شرایطی که برای
امامت قرائت قرار داده شده و اقسام قرائات و بحثی درباره حجیت قرائات در مورد استخراج احکام شرعی و نشانه‌های تجویدی و بعضی اصطلاحات تجویدی، پرداخته است. نیز دارای شش فصل است:
فصل اول به تلاش پیامبر در کار تعلیم قرآن و فصل دوم به موضوعاتی که قبلا باید طرح شوند اشاره کرده است. مباحثی چون معنای تاویل،
ظاهر و
باطن قرآن،
محکم و
متشابه ، فواتح سور،
ناسخ و منسوخ و اسباب نزول و مواقع نزول. فصل سوم:
تفسیر به رای نام دارد. فصل چهارم: معرفی مصادر تفسیر. فصل پنجم:
سیر روش تفسیر در طول تاریخ و فصل ششم به اختلافات موجود بین مفسران پرداخته است.
جلد سوم کتاب جلد چهارم این مجموعه تحت عنوان «فهم قرآن» به مباحثی پیرامون تفسیر و شرایط آن و نیز طرحهای مختلف پیشنهاد شده درباره تفسیر قرآن که شامل تفسیر قرآن به قرآن و... و نیز طرح پیشنهادی خود نویسنده، روش کار با قرآن، علوم قرآن و معرفی منابعی برای مطالعه درباره علوم قرآنی و غیره پرداخته است.
جلد اول این مجموعه شامل یک مقدمه و ۶ فصل است که مؤلف در آن به بیان چکیده‌ای از مطالب مندرج در این مجموعه می‌پردازد. فصل اول با عنوان: قرآن و تنظیم و تدوین آن، به مراحل دوگانه تنظیم و تدوین و گردآورندگان قرآن و غیره پرداخته است. فصل دوم: جمع آوری قرآن به دست امیر علیه السلام، به بررسی امتیازات مصحف
امیرالمؤمنین علیه‌السّلام و... پرداخته است. فصل سوم به بررسی نحوه تدوین مصحف قانونی و مختصات آن پرداخته است، فصل چهارم: فرق مصحف‌های فراهم آورده را یادآور شده است. فصل پنجم: اطلاعات لازم در مورد مصحف را بیان کرده و فصل ششم به بررسی عدم
تحریف قرآن پرداخته و در پایان مآخذ و منابع قابل مطالعه درباره تاریخ قرآن و منابع و مآخذ خود کتاب فراهم آمده است. جلد دوم مشتمل بر ۵ فصل می‌باشد. فصل اول: درباره علم قرائت و تجوید و اختلاف قرائتها و بیان
علت این اختلافات بحث می‌کند. فصل دوم: درباره علم قرائت و فن تجوید و مؤلفان علم قرائت و تجوید به بحث می‌پردازد. فصل سوم: تحقیقی درباره سبعة احرف به انجام رسانده و فصل چهارم درباره شرائط
امامت قرائت و اقسام قرائت به بحث پرداخته و در پایان فصل پنجم به بررسی
حجیت قرائات و نیز ارائه برخی اطلاعات مهم تجویدی پرداخته است.
در پایان ضمائم کتاب آمده است. جلد چهارم که فصول آن ادامه فصل‌های ۶ گانه جلد سوم می‌باشد. مشتمل بر ۶ فصل است. فصل هفتم: شرائط تفسیر صحیح، فصل هشتم: طرحهای پیشنهادی دیگران، فصل نهم: کار با قرآن، فصل دهم:
علوم قرآن ، فصل یازدهم: گفتارهایی در مورد قرآن و فصل دوازدهم: کتابهای قابل مطالعه درباره علوم قرآن و در پایان ضمائم که شامل منابع و مآخذ کتاب می‌شود بیان شده است.
نسخه موجود در برنامه براساس مجلدات ۱ و ۲ و ۴ کتاب تهیه شده و جلد سوم این مجموعه در برنامه نیامده است. مجلدات این
اثر در قطع رقعی و با جلد شومیز منتشر شده است.
جلد اول در ۲۸۷ صفحه، برای بار اول در
سال ۱۴۰۱ قمری و ۱۳۶۰ شمسی به طبع رسیده است.
جلد دوم در ۱۵۱ صفحه برای اولین بار در سال ۱۴۰۲ قمری و ۱۳۶۰ شمسی به چاپ رسیده است. جلد چهارم در ۲۶۱ صفحه برای دومین بار در سال ۱۴۰۳ قمری منتشر شده است.
ناشر این مجموعه نشر آفاق می‌باشد. منبع: ۱- متن کتاب ۲-
بهاء الدین خرمشاهی ، دانشنامه قرآن کریم، ج اول، ص۴۳۸
نرم افزار مشکات الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
