پیروزی در غزوه تبوک (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خداوند در آیاتی از
پیروزی مسلمانان در جنگ تبوک و
تخلف منافقان از شرکت در جنگ سخن گفته است.
خداوند از بازگشت موفقیت آمیز مسلمانان از
جنگ تبوک خبر داده بود.
لو کان عرضا قریبا وسفرا قاصدا لاتبعوک ولـکن بعدت علیهم الشقة وسیحلفون بالله لو استطعنا لخرجنا معکم یهلکون انفسهم والله یعلم انهم لکـذبون.
(اما گروهی از آنها، چنانند که) اگر غنایمی نزدیک (و در دسترس)، و سفری آسان باشد، (به طمع دنیا) از تو پیروی می‌کنند ولی (اکنون که برای میدان تبوک،) راه بر آنها دور (و پر مشقت) است، (سرباز می‌زنند) و بزودی به خدا
سوگند یاد می‌کنند که: «اگر توانایی داشتیم، همراه شما حرکت می‌کردیم! » (آنها با این اعمال و این دروغها، در واقع) خود را هلاک می‌کنند و خداوند می‌داند آنها
دروغگو هستند!
برداشت مزبور بر این اساس است که آیه شریفه، قبل از بازگشت
مسلمانان از سرزمین
تبوک نازل شده باشد که در این صورت، خبر خداوند از
عذرخواهی متخلفان، گویای بازگشت موفقیت آمیز مسلمانان است.
فان رجعک الله الی طـآئفة منهم فاستـذنوک للخروج فقل لن تخرجوا معی ابدا ولن تقـتلوا معی عدوا انکم رضیتم بالقعود اول مرة فاقعدوا مع الخــلفین.
هر گاه خداوند تو را بسوی گروهی از آنان بازگرداند، و از تو اجازه خروج (بسوی میدان جهاد) بخواهند، بگو: «هیچ گاه با من خارج نخواهید شد! و هرگز همراه من، با دشمنی نخواهید جنگید! شما نخستین بار به کناره گیری راضی شدید، اکنون نیز با متخلفان بمانید!».
مقصود از" قعود" در بار اول، تخلفی است که در اولین باری که لازم شد بیرون شوند مرتکب شده، و از بیرون شدن برای
جهاد سر پیچیدند، و بعید نیست آن اولین بار، جنگ تبوک بوده، و
سیاق آیه هم همین را می‌رساند.
و مقصود از" خالفین" آن افرادی هستند که طبعا از امر
جهاد متخلفند، و باید هم باشند، مانند زنان و کودکان و بیماران و کسانی که در اعضای خود نقصی دارند. و بعضی‌ها گفته‌اند: مقصود از خالفین، متخلفینی هستند که بدون هیچ عذری تخلف ورزیده‌اند. بعضی
دیگر گفته‌اند: خالفین عبارتند از اهل
فساد ، و بقیه الفاظ آیه روشن است.
یعتذرون الیکم اذا رجعتم الیهم قل لاتعتذروا لن نؤمن لکم قد نبانا الله من اخبارکم وسیری الله عملکم ورسوله ثم تردون الی عــلم الغیب والشهـدة فینبئکم بما کنتم تعملون.
هنگامی که بسوی آنها (که از جهاد تخلف کردند) باز گردید، از شما عذرخواهی می‌کنند بگو: «عذرخواهی نکنید، ما هرگز به شما ایمان نخواهیم آورد! چرا که خدا ما را از اخبارتان آگاه ساخته و خدا و رسولش، اعمال شما را می‌بینند سپس به سوی کسی که دانای پنهان و آشکار است بازگشت داده می‌شوید و او شما را به آنچه انجام می‌دادید، آگاه می‌کند (و جزا می‌دهد! ) »
بعضی از
مفسران می‌گویند این آیات درباره گروهی از منافقان که تعدادشان
بالغ بر هشتاد نفر می‌شد نازل گردید زیرا به هنگامی که پیامبر ص از تبوک بازگشت دستور داد هیچکس با آنها
مجالست نکند و سخن نگوید و آنها که خود را در فشار شدید اجتماعی دیدند در مقام عذر خواهی برآمدند، آیات فوق نازل شد و وضع آنها را مشخص ساخت.
این سلسله از آیات هم چنان پیرامون اعمال شیطانی
منافقان سخن می‌گوید، و پرده از روی کارهایشان، یکی پس از دیگری، برمی دارد، و به مسلمانان
هشدار می‌دهد
فریب اعمال ریاکارانه و سخنان ظاهرا دلپذیر آنها را نخورند.
در آیه نخست می‌گوید: " هنگامی که شما (از جنگ تبوک) به
مدینه باز می‌گردید، منافقان به سراغ شما می‌آیند و عذر خواهی می‌کنند" (یعتذرون الیکم اذا رجعتم الیهم).
از تعبیر یعتذرون که
فعل مضارع است چنین برمی آید که قبلا خداوند پیامبر و مسلمانان را از این موضوع آگاه کرد که منافقان
دروغگو، به عنوان عذر خواهی، به زودی نزد آنها خواهند آمد لذا طرز پاسخگویی آنها را نیز به مسلمانان تعلیم داد.
در اینجا روی سخن را به پیامبرش به عنوان
رهبر مسلمین کرده، می‌گوید:
" به منافقان بگو عذر خواهی مکنید، ما هرگز به سخنان شما ایمان نخواهیم آورد (قل لا تعتذروا لن نؤمن لکم).
" چرا که خداوند ما را از اخبار شما آگاه ساخته" بنا بر این ما از نقشه‌های شیطانی شما به خوبی با خبریم! (قد نبانا الله من اخبارکم).
ولی در عین حال راه بازگشت و
توبه، به سوی شما باز است"، و به زودی خداوند و پیامبرش اعمال شما را می‌بینند" (و سیری الله عملکم و رسوله) این احتمال نیز در تفسیر آیه داده شده است که منظور از این جمله مساله توبه نیست، بلکه هدف آنست که در آینده نیز خداوند و پیامبرش (طبق
وحی الهی) از اعمال و نقشه‌های شما آگاه می‌شود و آنها را نقشه بر آب خواهد کرد، بنا بر این نه امروز از دست شما کاری ساخته است و نه فردا!.
ولی تفسیر اول با ظاهر آیه سازگارتر است.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «پیروزی در غزوه تبوک (قرآن)
