• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

چاه اهاب

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



چاه اِهاب، در محدوده شهر مدینه در عربستان واقع شده است. پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) از آب آن نوشیده و آن را متبرک دانسته است. تا سده یازدهم قمری، چاه و باغ پیرامونی آن وجود داشته و از وضعیت آن در دوره‌های بعدی آگاهی در دست نیست.



چاه اهاب در حره غربی مدینه قرار داشته و جزو چاه‌های متبرک مدینه بوده است.


نام این چاه بیشتر با عنوان اِهاب شناخته می‌شود، اما صورت‌های مختلف وهاب،
[۲] طباطبایی، سید محمدرضا، هدایة الحجاج، ص۲۱۳.
یهاب، نهاب و الهاب هم ضبط یا خوانده شده که به نظر می‌رسد ناشی از تصحیف باشد. در عین حال اطلاعی از وجه نامگذاری چاه به اهاب و نیز تاریخ حفر و نام حفرکننده آن در دست نیست. اهاب را گاه به ناحیه و زمین‌های پیرامون چاه اطلاق کرده و از باب تسمیه جزء به کل، چاه را نیز اهاب نامگذاری کرده‌اند. چاه اهاب با نام چاه زمزم هم شناخته می‌شود.
[۸] مرجانی، عبدالله، بهجة النفوس، ج۱، ص۳۲۰-۳۲۱.
سبب نامگذاری این چاه به زمزم به جهت تبرک جستن به آب آن، و نیز آب زیاد آن
[۱۱] نهروالی، محمدبن احمد، تاریخ المدینه، ص۶۸.
یا بر اثر انتقال آب آن به شهرهای دور، بوده است.


چاه اهاب در زمین متعلق به سعد بن عثمان، پدر عبادة بن سعد، از اصحاب پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در حره غربی، نزدیکی مدینه واقع بوده است. طبق گزارشی، عبدالله بن عباده گنجشک پناه گرفته در دهانه چاه اهاب را صید می‌کرد و وقتی شنید که پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) میانه دو حره مدینه را حرام اعلام کرده است، آن گنجشک‌ها را رها کرد. این خبر می‌رساند که چاه اهاب جزء حرم مدینه بوده است. عبادة بن سعد خود روزی شاهد بوده که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از آب این چاه نوشیده، آن را متبرک دانست. سپس از توسعه و عمران مدینه تا کناره چاه اهاب خبر داده است. برخی سبب نامگذاری آن به زمزم را همین گفته پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) دانسته‌اند.
در نقلی کمتر شناخته شده، از خریدن چاه اهاب توسط عثمان بن عفان سخن رفته است. در توضیح این گزارش آمده زمانی که پیامبر از صاحب چشمه‌ای به نام رومه خواست تا در عوض چشمه‌ای در بهشت، آب چشمه خود را برای استفاده عموم مسلمانان وقف نماید، عثمان با خرید چشمه رومه در این کار پیش‌قدم شد. بر این اساس برخی احتمال داده‌اند که پس از آن، عثمان چاه اهاب را در کنار چشمه حفر کرده و آب چشمه را به این چاه رسانده است.
بعدها اسماعیل بن ولید محرومی، در داخل بستان و باغستانی که چاه اهاب در آن بوده، برای خود قصری ساخت که آثار آن تا قرن دهم نیز باقی بوده است.
برخی منابع قرن یازدهم در توصیف چاه و باغ پیرامونی آن، از کیفیت چاه و سرسبزی فراوان باغ آن یاد کرده‌اند. از وضعیت چاه در دوره‌های بعد اطلاعی در دست نیست.


۱. بهجة النفوس و الاسرار: عبدالله مرجانی (م۶۹۹ق)، به کوشش محمد عبدالوهاب، بیروت، دار الغرب الاسلامی، ۲۰۰۲م.
۲. تاریخ المدینة المنوره (اخبار المدینة النبویه): عمر بن شبّه نمیری (م۲۶۲ق)، به کوشش فهیم محمد شلتوت، قم، دار الفکر، ۱۳۶۸ش.
۳. تاریخ مدینة دمشق: علی بن حسن بن عساکر (م۵۷۱ق)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق.
۴. تاریخ معالم المدینة المنوره قدیماً و حدیثاً: احمد یاسین خیاری (م۱۳۸۰ق)، ریاض، مکتبه الملک فهد، ۱۴۱۹ق.
۵. الجواهر الثمینة فی محاسن المدینه: محمد کبریت حسینی (م۱۰۷۰ق)، به کوشش محمد حسن اسماعیل، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۷ق.
۶. سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد: محمد بن یوسف شمس شامی (م۹۴۲ق)، به کوشش عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق.
۷. المعالم الاثیره: محمد محمد حسن شراب، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۱ق.
۸. المعجم الکبیر: سلیمان بن احمد طبرانی (۲۶۰-۳۶۰ق)، به کوشش حمدی عبدالمجید سلفی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ق.
۹. المعرفة و التاریخ: یعقوب بن سفیان فسوی (م۲۷۷ق)، به کوشش عمری، بیروت، الرساله، ۱۴۰۱ق.
۱۰. موسوعة مرآة الحرمین الشریفین: ایوب صبری باشا (م۱۲۹۰ق)، القاهره، دار الآفاق العربیه، ۱۴۲۴ق.
۱۱. هدایة الحجاج (سفرنامه مکه): سید محمدرضا طباطبایی، به کوشش جعفریان، قم، مورخ، ۱۳۸۶ش.
۱۲. وفاء الوفاء باخبار دارالمصطفی: علی بن عبدالله سمهودی (م۹۱۱ق)، به کوشش محمد محیی‌الدین عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۲۰۰۶م.


۱. سمهودی، علی بن عبدالله، وفاء الوفاء، ج۴، ص۱۷.    
۲. طباطبایی، سید محمدرضا، هدایة الحجاج، ص۲۱۳.
۳. شُرّاب، محمد، معالم الاثیره، ص۳۳.    
۴. شمس شامی، محمد بن یوسف، سبل الهدی، ج۷، ص۲۲۳.    
۵. سمهودی، علی بن عبدالله، وفاء الوفاء، ج۳، ص۱۲۶.    
۶. مرجانی، عبدالله، بهجة النفوس، ج۱، ص۲۴۶.    
۷. صبری باشا، ایوب، موسوعة مرآة الحرمین، ج۴، ص۸۵۰.    
۸. مرجانی، عبدالله، بهجة النفوس، ج۱، ص۳۲۰-۳۲۱.
۹. خیاری، احمدیاسین، تاریخ معالم المدینه، ص۲۶۸.    
۱۰. سمهودی، علی بن عبدالله، وفاء الوفاء، ج۴، ص۲۱.    
۱۱. نهروالی، محمدبن احمد، تاریخ المدینه، ص۶۸.
۱۲. سمهودی، علی بن عبدالله، وفاء الوفا، ج۴، ص۲۱.    
۱۳. مرجانی، عبدالله، بهجة النفوس، ج۱، ص۲۴۶، «پاورقی».    
۱۴. خیاری، احمدیاسین، تاریخ معالم المدینه، ص۲۶۸.    
۱۵. فسوی، یعقوب بن سفیان، المعرفة و التاریخ، ج۱، ص۳۱۷.    
۱۶. سمهودی، علی بن عبدالله، وفاء الوفاء، ج۱، ص۸۸.    
۱۷. شمس شامی، محمد بن یوسف، سبل الهدی، ج۷، ص۲۲۴.    
۱۸. سمهودی، علی بن عبدالله، وفاء الوفاء، ج۳، ص۱۲۶.    
۱۹. حسینی، محمد کبریت، الجواهر الثمینه، ص۱۲۲.    
۲۰. خیاری، احمدیاسین، تاریخ معالم المدینه، ص۲۶۸-۲۶۹.    
۲۱. حسینی، محمد کبریت، الجواهر الثمینه، ص۱۲۲.    
۲۲. صبری باشا، ایوب، موسوعة مرآة الحرمین، ج۴، ص۷۷۶.    
۲۳. طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، ج۲، ص۴۱.    
۲۴. ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۳۹، ص۷۱.    
۲۵. نمیری، عمر بن شبّه، تاریخ المدینه، ج۱، ص۱۵۲-۱۵۵.    
۲۶. شمس شامی، محمد بن یوسف، سبل الهدی، ج۷، ص۲۳۱.    
۲۷. سمهودی، علی بن عبدالله، وفاء الوفاء، ج۳، ص۱۲۶-۱۲۷.    
۲۸. حسینی، محمد کبریت، الجواهر الثمینه، ص۱۲۲.    



علی احمدی میرآقا، دانشنامه حج و حرمین شریفین، برگرفته از مقاله «چاه اعواف»، تاریخ بازیابی ۱۴۰۱/۸/۹.    






جعبه ابزار