چگونگی جمع آوری قرآن و عدم تحریف آن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: جمع‌آوری قرآن،
کاتبان وحی.
پرسش: چگونه می‌شود در
شبه جزیره عربستان که در آغاز
دین اسلام روی هم رفته ۱۷ نفر باسواد داشت، مسلمانان بتوانند همه آیاتی را که بر پیامبر نازل شده، آن هم بعد از رحلت خود آن بزرگوار، گردآوری کرده و چیزی از قلم نیفتاده باشد؟
پاسخ اجمالی: شرایط موجود در شبه جزیره عربستان به گونه‌ای بود که بسیاری از ساکنان این منطقه فاقد سواد خواندن و نوشتن بودند. با بعثت
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و نزول آیات قرآن بسیاری از مسلمانان به علت علاقه وافر به
قرآن تلاش نمودند تا این آیات را حفظ نمایند، این در حالی بود که تاکیدات پیامبر برای فراگیری علم و اقدامات آن حضرت برای آموزش مسلمانان بی‌سواد شرایطی را ایجاد کرد که بسیاری از مسلمانان توان خواندن و نوشتن یافتند. قرآن در زمان رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) جمع آوری شده است و در زمان
عثمان به خاطر اختلاف در قرائت‌های مختلف، به قرائت واحد نوشته شده است و از اتقان بالایی برخوردار است آنچه محل اختلاف است فهم و
تفسیر آن است نه اصل آیات.
شرایط موجود در شبه جزیره عربستان به گونه‌ای بود که بسیاری از ساکنان این منطقه فاقد سواد خواندن و نوشتن بودند و این امر باعث شده بود که آنان به قدرت حافظه خود اعتماد کرده و به تقویت آن بپردازند تا بدین شکل جبران آن نقیصه را بنمایند. تلاش عرب در حفظ اشعار و سرگذشت پیشینیان خود باعث گردید که بسیاری از این اشعار و تاریخ گذشتگان بعدها در پی آغاز جریان
تاریخ‌نگاری ثبت و ضبط شوند.
با
بعثت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و نزول آیات قرآن بسیاری از مسلمانان به علت علاقه وافر به قرآن تلاش نمودند تا این آیات را حفظ نمایند این در حالی بود که تاکیدات پیامبر برای
فراگیری علم و اقدامات آن حضرت برای آموزش مسلمانان بی‌سواد شرایطی را ایجاد کرد که بسیاری از مسلمانان توان خواندن و نوشتن یافتند.
در منابع تاریخی از افراد فراوانی به عنوان کاتبان وحی در کنار حافظان وحی و آیات قرآن یاد شده است که به یقین تعداد حافظان بیش از کاتبان بوده است از
امیرالمومنین علی (علیه‌السّلام)،
زید بن حارثه، عثمان بن عفان و... به عنوان کاتبان وحی یاد شده است.
سئوال دیگری را که مطرح کردید این بود که آیا هر آنچه که بر پیامبر
وحی شد را نوشته‌اند یا نه؟ در پاسخ باید گفت: برای پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) دو گونه وحی نازل میشد:
۱. وحی قرآن که الفاظ و محتوا هردو از طرف خداوند بوده است و پیامبر اهمیت خاصی به آن وحی و نوشتن آن می‌دادند.
۲. وحی قدسی و نبوی که محتوا از طرف خداوند، ولی الفاظ آن از طرف پیامبر بوده است. کاتبان تمام آیات قرآنی را به دستور پیامبر می‌نوشتند اما وحی قدسی و نبوی احتمال ننوشتن و جعل و تحریف بوده است.
اما اینکه مطرح نمودید چرا جمع‌آوری قرآن را پیامبر به عهده نگرفت؟ باید گفت: اکثر علماء می‌گویند: جمع‌آوری قرآن و ترتیب آیات و سوره‌ها در زمان پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) اتفاق افتاده است.
آیت الله خویی (رحمة‌الله‌علیه) می‌فرماید: «با مطالعه احوال پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و یاران او به این نتیجه می‌رسیم که قرآن در عصر آن حضرت جمع‌آوری و منظم گردید...» .
ضمن آنکه احادیث زیادی این ادعا را تایید می‌نماید،
زید بن ثابت می‌گوید: ما نزد رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) قرآن را از روی برگ و پوست فراهم و مرتب می‌ساختیم.
در نتیجه می‌توان گفت: قرآن در زمان رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) جمع‌آوری شده است و در زمان عثمان به خاطر اختلاف در قرائت‌های مختلف، به قرائت واحد نوشته شده است و از اتقان بالایی برخوردار است آنچه محل اختلاف است فهم و تفسیر آن است نه اصل آیات.
۱ـ میرمحمدی زرندی، تاریخ و علوم قرآن.
۲ـ علی‌اکبر قرشی، نگاهی به قرآن.
۳ـ آیت‌الله معرفت، تاریخ قرآن.
۴ـ آیت‌الله معرفت، علوم قرآن.
۵. حجتی کرمانی، تاریخ قرآن.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله"چگونگی جمع‌آوری قرآن وعدم تحریف آن"، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۰۶/۱۵.
