نجیب الدین، یحیی بن احمد، معروف به ابن سعید، در سال ۶۰۱ هجری در خاندان فقیه پرور سعید هذلی دیده به جهان گشود. نسب او در شمار دانشمندان بزرگ و فقیهان زنده دل دیار حله است. ابن سعید نوۀ دختری ابن ادریس حلی و پسر عموی پیشوای فقهایشیعه، محقق حلی است. جدش یحیی، که از فقهای بزرگ حله بود، دو فرزند فقیه و دانشمند به نام احمد- پدر ابن سعید- و حسن- پدر محقق حلی- داشت. شخصیت علمی ابن سعید پس از پسر عمویش محقق حلی، به جای وی بر کرسی تدریس تکیه زد و جای خالی او را پر نمود. ابن سعید تمام فنون و دانش‌های ادبی، فقهی و اصولی را دارا بود و در زهد و تهذیب نفس، پارساترین دانشمندان عصر خویش بود. وی از بزرگ‌ترین مشایخعلامه حلی و از مشایخ بزرگ اجازه و روایت می‌باشد.
علامه حلی در شان او می‌نویسد: او به من اجازۀ روایت داد و دارای زهد و تقوا بود و ضمیری پاک داشت. شعرا در ستایش او چنین گفته‌اند: لیس فی الناس فقیهمثل یحیی بن سعید صنف الجامع فقها قد حوی کل شرید یا سعید الجدود یا بن سعید انت یحیی العلم باسمک یحیی ما راینا کمثل بحثک بحثا ظنه العالم المحقق وحیا فرزندش صفی الدین محمد بن یحیی، در ردیف دانشمندان و فقهای بزرگ این خاندان به شمار می‌آید و از او به عنوان «استاد بزرگ اجازه» یاد شده است.
ابن داود دربارۀ یحیی بن سعید می‌گوید: «یحیی بن احمد بن سعید شیخ و مقتدای ما است. وی عالم به علوم ادبی و فقهی و اصولی بود و از میان فضلا با تقواترین و زاهدترین آنان بود.»
