یَقْطین (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یَقْطین:
(مِّن يَقْطِينٍ) یَقْطین: به‌طورى كه بسيارى از ارباب لغت و مفسران گفته‌اند، به گياهى اطلاق مى‌شود كه ساقه ندارد و داراى برگ‌هاى پهن است، مانند بوته خربزه و كدو و خيار و هندوانه و امثال آن‌ها، ولى بسيارى از مفسران و روات
حدیث در اين‌جا تصريح كرده‌اند كه منظور «كدوبن» است.
به موردی از کاربرد
یَقْطین در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ أَنبَتْنَا عَلَيْهِ شَجَرَةً مِّن يَقْطِينٍ) (و بوته كدويى بر او رويانديم تا در سايه برگ‌هاى پهن و مرطوبش
آرامش يابد.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه يقطين به معناى نوعى از كدو است كه برگ‌هاى پهن و مدور دارد و
خدا اين بوته را رويانيد تا برگ‌هايش بر بدن او سايه بيفكند.
آيه مورد بحث درباره
حضرت یونس (علیه‌السلام) است كه پس از رهايى از شكم ماهى، به سرزمينى خشک و خالى از گياه افكنده شد در حالى كه بيمار بود، خداوند مى‌فرمايد:
«كدوبنى بر او رويانديم»
وَ أَنْبَتْنٰا عَلَيْهِ شَجَرَةً مِنْ يَقْطِينٍ كه در سايه برگ‌هاى پهن و مرطوبش آرامش يابد.
بايد توجه داشت كه «شجرة» در لغت عرب، هم به نباتاتى گفته مى‌شود كه داراى شاخه و ساقه است و هم بدون ساقه و شاخه - و به تعبير ديگر اعم از
درخت و گياه است، حتى در اين‌جا حديثى از
پیامبر گرامی (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) نقل كرده‌اند كه شخصى به آن حضرت عرض كرد:
انّك تحبّ القرع. «شما كدو را دوست داريد»
فرمود: اجل هى شجرة اخى يونس. «آرى آن گياه برادرم يونس است.»
مى‌گويند: كدوبن علاوه بر اين‌كه برگ‌هاى پهن و پرآبى دارد و مى‌توان از آن سايبان خوبى تهيه كرد، مگس نيز بر برگ‌هاى آن نمى‌نشيند و يونس به خاطر توقف در شكم ماهى، پوست تنش آن‌قدر نازک و حسّاس شده بود كه از نشستن حشرات بر آن رنج مى‌برد، او اندام خود را با اين كدوبن پوشانيد تا هم از سوزش آفتاب در امان باشد و هم از حشرات.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «تیَقْطین»، ج۴، ص۷۷۲.
