۱۱. آسمان‌های هفتگانه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عنوان موضوع اصلي: قرآن
عنوان موضوع فرعي اول: پرسش و پاسخ
عنوان موضوع فرعي دوم: معارف قرآن
زبان: فارسي
نام خانوادگي نويسنده: آيت الله مكارم شيرازى و آيت الله سبحانى
عنوان مقاله: آسمانهاى هفتگانه
چكيده مقاله: متن مقاله: پرسش
منظور از آسمانهاى هفتگانه چيست؟
در قرآن اشاره به آسمانهاى هفتگانه شده منظور چيست؟
پاسخ
درباره «آسمانهاى هفتگانه» كه در قرآن هم به آن اشاره شده دانشمندان اسلامى و مفسران چند تفسير ذكر كرده‌اند:
۱- منظور از عدد هفت در اينجا تكثير است؛ يعنى، آسمانهاى متعدد؛ يعنى، كرات فراوانى آفريده است؛ و بسيار مى‌شود كه در زبان عربى و فارسى يا زيانهاى ديگر، اعدادى را به عنوان تكثير ذكر مى‌كنند؛ يعنى، عدد را مى‌گويند و منظور از آن خصوص مقدار معينى نيست؛ بلكه مقصود از آن بيان زيادى يك موضوع است.
مثلا، بسيار مى‌شود كه درفارسى مى‌گوييم پنجاه مرتبه اين سخن را به تو گفتم؛ يا ده مرتبه از او مطالبه كردم؛ در حالى كه نظر خاصى روى عدد پنجاه و ده نيست، بلكه منظور اين است كه بسيار آن مطلب را گفته‌ايم يا از طرف خود مطالبه نموده‌ايم.
قرآن درباره كلمات خدا - معلومات خدا - چنين مى‌فرمايد: «ولو انما فى الارض من شجرة اقلام و البحر يمده من بعده سبعة ابحر ما نفدت كلمات اللَّه؛ و اگر همه درختان روى زمين قلم شود و دريا براى آن مركب گردد و هفت درياچه به آن افزوده شود، اينها همه تمام مى‌شود ولى كلمات خدا پايان نمى‌گيرد.»
[۱] بديهى است عدد هفت در اينجا به منظور بيان كثرت و تعدد است، والا مى‌دانيم اگر ده يا صد دريا هم به آن اضافه شود معلومات بى پايان خداوند را نمى‌توانند بنويسند.
زيرا اساسا خدا از هر جهت لايتناهى است. همچنين اعداد ديگرى مانند سبعين (هفتاد) يا مانند آن در قرآن يا ساير كلمات عرب و زبانهاى ديگر به منظور تكثير به كار برده مى‌شود و چنين اعدادى مفهوم عدد خاصى را نمى‌رساند، بلكه منظور اشاره به زيادى يك چيز است.
۲- منظور از آسمانهاى هفتگانه، سياراتى بود كه در موقع نزول قرآن براى مردم آن روز معلوم بوده، يا سياراتى است كه اكنون با چشم عادى و غير مسلح براى عموم قابل رؤيت است.
۳- منظور از آسمانهاى هفتگانه همان طبقات مختلف هوا و گازهاى گوناگونى است كه زمين را احاطه كرده است.
۴- اما به عقيده بعضى از دانشمندان بزرگ، كواكب و ستارگان و كهكشانهايى كه ديده مى‌شود همه جزء آسمان اولند و در ماوراى آن شش جهان بزرگ ديگر هست.
منظور قرآن از آسمانهاى هفتگانه مجموع عوالم هفتگانه‌اى است كه در جهان هستى وجود دارد، گرچه علم و دانش امروز انسان فقط پرده از روى يكى از آنها برداشته ولى هيچ مانعى ندارد كه در آينده در اثر تكميل علم انسان عوالم ششگانه عظيم ديگرى در پشت اين جهان محسوس امروز كشف گردد. طرفداران اين عقيده به اين آيه استشهاد نموده‌اند: «انا زينا السماء الدنيا بزينة الكواكب؛ ما آسمان نزديك
پايين را با ستارگان آراستيم.»
[۳] از اين آيه استفاده مى‌شود كه ستارگان همه در آسمان اولند (بايد توجه داشت كه كلمه «دنيا» در لغت عرب به معنى پايين و نزديك است).
به هر حال، ذكر اين نكته لازم به نظر مى‌رسد: از آيات و رواياتى كه عدد آسمانها را هفت معرفى كرده به هيچ وجه تاييد نظريه هيئت بطلميوس كه آسمانها را به صورت افلاكى مانند طبقات پوست پياز معرفى مى‌كرد، استفاده نمى‌شود (زيرا مطابق هيئت بطلميوس عدد افلاك و آسمانها نه مى‌باشد.)
اما راجع به زمينهاى هفتگانه كه در قرآن بطور اشاره و در بعضى احاديث با صراحت ذكر شده نظرياتى شبيه نظريات بالا داده شده، ازجمله اين كه عدد هفت به معنى تكثير است و يا اين كه اشاره به طبقات مختلف زمين است، يا اين كه منظور از زمينهاى هفتگانه، سيارات عطارد، زهره، زحل، زمين، مريخ، مشترى و ماه مى‌باشد؛ يعنى، همان كرات منظومه شمسى كه براى ما قابل رؤيت است (البته كرات يا اقمار متعدد ديگرى در منظومه شمسى هستند ولى آنها با چشم عادى قابل رؤيت نيستند)؛ و بنابراين تفسير، منظور از آسمانهاى هفتگانه، همان فضايى است كه در بالاى هر يك از اين كرات هفتگانه قرار دارد.
به عبارت ديگر: خود اين كرات هفتگانه، زمين محسوب مى‌شود و «جو» يا فضاى اطرافشان، آسمان آنهاست (بايد توجه داشت كه «سماء» در لغت عرب به معنى هر چيزى است كه در طرف بالا قرار دارد).
اين بود خلاصه تفسيرهاى مختلفى كه دانشمندان و مفسران ما درباره آسمانهاى هفتگانه و زمينهاى هفتگانه گفته‌اند، البته توضيح درباره قرائنى كه هر يك از اين نظريات را تاييد مى‌كند، مخصوصا تفسير اخير كه از همه نزديكتر به نظر مى‌رسد و ذكر شواهد آن نيازمند به شرح و بسط بيشترى است.
[۴] . سوره لقمان، آيه ۲۷.
[۵] . الصافات، آيه ۶.
منابع: پاسخ به پرسشهاى مذهبى
پيوند مرتبط: تاريخ بارگذاري: ۱۳۸۹/۰۸/۱۷
