علم نجوم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
علم نجوم دانش اخترشناسی است؛ و آن علمی است که حرکات و حالات ستارگان با یکدیگر و نیز اثرات آنها بر روی
زمین را بیان میکند.
به سبب اختلاف روایات وارد شده درباره علم نجوم که هم
نکوهش شده و هم
ستایش شده، علماء نیز در
حرمت یاد دادن و یاد گرفتن علم نجوم اختلاف کردهاند.
از آن به مناسبت در باب
تجارت سخن گفتهاند.
نجوم، جمع
نجم، به معنای
ستاره است. دانش نجوم، دانشی است که در آن، حرکات و حالات ستارگان با یکدیگر و نیز اثرات آنها بر روی زمین بیان میشود.
برخی آن را به دانش شناسایی بخشی از
جهان هستی که در ورای
جو قرار دارد و بررسی قوانین فیزیکی مربوط به آن، تعریف کردهاند.
در مورد صحت و عدم صحت یاد دادن و یاد گرفتن علم نجوم، هم در روایات و هم در دیدگاه علماء اختلاف است.
در روایات از علم نجوم، هم
نکوهش و هم
ستایش شده است. مضمون برخی روایات این است که علم نجوم علمی است که منافعش اندک و زیانهایش بسیار است، و مفاد بعضی دیگر، چنین است که اندک آن نفعی نمیبخشد و زیاد آن درک نمیشود؛ چنانکه در روایتی از
رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم)، از نظر و (اندیشه) کردن در ستارگان
نهی شده است.
در مقابل، در بعضی دیگر از روایات آمده است: دانش نجوم از دانشهای
انبیاء است که
خداوند ایشان را به آن اختصاص داده است.
اهل بیت (علیهمالسّلام) نیز عالم به آن هستند و نظر کردن دیگران در ستارگان روا شمرده شده است.
در روایتی آمده است: «
حضرت ادریس (علیهالسّلام) نخستین کسی است که درباره ستارگان سخن گفته است».
به سبب اختلاف روایات، در حرمت یاد دادن و یاد گرفتن علم نجوم نیز اختلاف شده است. برخی آن را از علوم جایز و
مباح شمرده و
تعلیم و تعلم و نظر در آن و عمل به آن را جایز دانسته و گفتهاند: حرکات، اوضاع و حالات ستارگان، بــر حوادثی دلالت دارند که در زمین پدید میآیند؛ لیکن خداوند میتواند آن حوادث را به سبب
صدقه دادن،
دعا کردن و مانند آن از دیگر اسباب، تغییر دهد. البته اعتقاد به مؤثر بودن این حرکات و اوضاع؛ چه به نحو استقلال و یا مشارکت با خدا در تاثیرگذاری،
حرام، بلکه
کفر است و روایات نکوهش کننده ناظر به این اعتقاد است.
برخی به حرمت تعلیم و تعلم علم نجوم قائل شدهاند
و بسیاری حرمت آن را به اعتقاد تاثیر داشتن اوضاع و حرکات در رخدادها مقید کردهاند. بنابراین، در صورت عدم اعتقاد به آن و قول به اینکه این حرکات و اوضاع صرفا نشانههایی بر بروز حوادثی در زمین میباشند، تعلیم و تعلم آن حرام نخواهد بود.
البته فراگیری علم نجوم برای شناسایی چگونگی حرکتهای ستارگان و سیارات و نیز حالات آنها از
تربیع،
تثلیث و غیر آن و
کسوف و
خسوف و طلوع و غروب و دخول
ماه یا
خورشید در برجها و نیز درجات آنها که مبتنی بر
علم حساب میباشد، جایز است.
• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (علیهمالسلام)، ج۸، ص۵۰۴.
