منصور بن حسین آبی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
منصور بن حسین آبی (زنده در
۴۳۲ هـ.ق) از وزرای
شیعه مذهب آلبویه در
ری بود.
او از دانشمندان بزرگ قرن پنجم (هجری قمری) در حوزههای
فقه، ادب، تاریخ، لغت و جغرافیا به شمار میرفت.
وی در سال
۳۷۸ (هجری قمری) از محضر
شیخ صدوق بهره برد.
به گفته برخی منابع، در حلقه درسی
شیخ طوسی نیز حضور داشته است.
ایشان مدتی وزیر
مجدالدوله دیلمی در ری بود و با دانشمندان برجسته شیعه و
سنی از جمله
صاحب بن عباد و
ثعالبی ارتباط نزدیک داشت.
از آثار مهم او میتوان به
نثر الدرر (در ۷ مجلد)،
نزهة الأدیب،
تاریخ الری،
دیوان شعر و
الأنس و العرس اشاره کرد.
کتابهای او در منابعی همچون معجم الادباء و الوافی بالوفیات مورد استفاده قرار گرفتهاند.
وی تا سال ۴۳۲ (هجری قمری) در قید حیات بوده است.
ابوسعد منصور بن حسین آبی رازی ملقب به
وزیر کبیر زین الکفاة ذوالمعالی فقیه
امامی مذهب،
نحوی،
لغوی،
ادیب،
شاعر،
مورخ،
جغرافیدان بود.
او از وزرای معروف
آلبویه در ری
و منسوب به آبه (آوه در حوالی
ساوه)
که از حیات فردی وی اطلاع چندانی نداریم.
حُسنِ اخلاق، سلوک، فضایل و کمالاتش که او را یگانه دوران کرده بود.
اخلاقش سبب شد تا بزرگان شیعه و اهل سنت چون صاحب بن عبّاد (م۳۸۵هـ.ق)
و ثعالبی (م
۴۳۰ هـ.ق) به مدح و ستایش فراوان از او بپردازند.
چنان که از روایت جد
ابوالفتوح رازی (ابوسعید محمد بن احمد خزاعی) از او پیداست، وی در سال ۴۳۲ (هجری قمری) در قید حیات بوده است.
برادرش ابومنصور محمد نیز از کاتبان بزرگ و از مشاهیر و وزرا بوده است.
ابوسعد در سال ۳۷۸ (هجری قمری) از محضر شیخ صدوق (م
۳۸۱ هـ.ق) استفاده کرده است.
به گفته
منتجبالدین از مجلس شیخ طوسی (م
۴۶۰ هـ.ق) نیز بهره برده است.
با توجه به ولادت شیخ طوسی در سال
۳۸۵ (هجری قمری) شاگردی او در محضر شیخ کمی بعید به نظر میرسد.
منصور بن حسین شاگردان و راویانی داشت که از آن میان میتوان به افرادی همچون؛ ابومحمد عبداللّه لرحمان بن احمد بن حسین خزاعی معروف به
مفید نیشابوری (م
۴۸۵ هـ.ق)
و برادرش
ابوسعید محمد بن احمد خزاعی (در الاربعین عن الاربعین) نیز از او روایت کردهاند.
ذوالمعالی مدتی در ری وزیر مجدالدوله رستم بن فخرالدوله بویهی (
۳۸۷ ـ
۴۲۰ هـ.ق) بود.
وی در سال
۳۷۴ (هجری قمری) کتاب یا اصل زید نرسی، اصل جعفر بن محمد قرشی و برخی دیگر از اصول را به خط خویش نوشته است.
رازی کتابهایی تألیف کرده که این آثار او عبارتاند از:
•
نُزهة الادیب (الأدب / الآداب)؛
•
نثر الدرر؛
•
هفت مجلد مشهور به زبدة الاخبار؛
•
مختصر کتاب نزهة الادیب؛
این کتاب در محاضرات و ادب؛
مشتمل بر مواعظ، حکم، نوادر، اخبار و روایات معصومین (علیهمالسلام) و برخی از خطبههای
امیرالمؤمنین علی (علیهالسلام) از جمله
خطبه شقشقیه را بیان کرده است.
وی در این کتاب برخی از خطبههای آن حضرت را به
زید شهید نسبت داده است.
بعضی از مجلدات خطی این کتاب در کتابخانههای
ترکیه،
عراق،
مصر و
ایران موجود است.
همچنین به تحقیق محمدعلی قرنه در هفت مجلد به چاپ رسیده است.
فاضل هندی و همچنین
صاحب جواهر در مسئله استحباب تحنّک در نماز به روایتی از این کتاب استشهاد کردهاند.
•
تاریخ الری (التاریخ)؛
که به گفته ثعالبی مثل آن در تاریخ تألیف نشده است.
این کتاب از منابع و مآخذ
معجم الادباء و
معجم البلدان و
الوافی بالوفیات بوده است.
•
دیوان شعر؛
ثعالبی حدود صد بیت از اشعار او را نقل کرده است.
•
الأنس و العرس؛
•
الرسائل.
همچنین سند تعدادی از
اصول اربعمأه نیز به او منتهی میشود.
آبی تا سال ۴۳۲ (هجری قمری) در قید حیات بوده است.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «منصور بن حسین آبی»، ج۳، ص۳۸۸.