ابن ابی عقیل عمانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابـن ابـی عـقـیل عمانی، گفته اند یمنی است،
عمان از سواحل
دریای یمن است.
تاریخ وفاتش معلوم نیست در آغاز
غیبت کبری می زیسته است
بحرالعلوم گفته است که اواستاد
جعفر بن قولویه بوده است و
جعفر بن قولویه استاد
شیخ مفید بوده است این قول از قول بالا که
جعفر بن قولویه را همدوره
علی بن بابویه معرفی کرده است، اقرب به تحقیق است.
آرا ایـن ابـی عـقـیـل در
فقه زیـاد نـقـل مـی شـود او از چـهره هایی است که مکرر به نام او در فقه برمی خوریم.
حـسـیـن بـن ابـی عقیل ملقب به حذا معروف به عمانی و ابن عقیل
،کنیه اش ابـوعـلـی، از
فقها ی بزرگ و از بزرگان
امامیه و از متکلمین وارسته ای است که معاصر با
ثقه الاسلام کلینی (متوفی ۳۲۹) بوده، و از اساتید
شیخ مفید به شمار می آید.
مرحوم مدرس صاحب
ریحانه الادب درباره او می نویسد:
شیخ مفید به غایت او را ستوده است و او نخستین کسی است که در اول
غیبت کبری،
فقه را مـهذب کرد و با قواعد اصولیه تطبیقش نمود، طریق
اجتهاد و تطبیق
احکام با ادله و اصول آنها را بـاز کـرد بـعد از او
ابن جنید اسکافی، هم همان طریق را پیمود بدین جـهـت اسـت که در اصطلاح
فقها، این دو
فقیه جلیل القدر به قدیمین (دو تن از قدما) تعبیر آورده می شود آرا این عقیل محل توجه و اعتنا بیشتر
محقق حلی و علا مه و متاخرین قرار گرفته اسـت و از فـتاوای نادره او عدم تنجس
آب قلیل به مجرد ملاقات با
نجس،
وجوب اذان و
اقامه در
نمازصبح و شام و بطلان
نماز در صورت ترک آنها (
اذان و
اقامه) است.
مرحوم
میرزا عبداللّه افندی صاحب
ریاض العلما درباره او گوید:
فقیه بزرگ،
متکلم اصیل، شیخ بزرگوار، معروف به ابن ابی عقیل، اقوال و آرااو در کتابهای ما مـورد نقل قول قرار گرفته است، با آنکه مردم سرزمین
عمان همگی از
خوارج و
ناصبی ها هستند، ولی به نظر می رسد که آنان پس از سده سوم از دیار مغرب به آن منطقه آمده باشند.
او مـی افـزایـد: علا مه در کتاب خلاصه الاقوال توصیف و تجلیل فراوانی از اوبه عمل آورده است.
نـجاشی، صاحب کتاب رجال معروف، پس از توصیف او به
ثقه و
فقیه و
متکلم بودن، و پس از ذکر کـتـابـهـای او، از کـتاب
المتمسک بحبل آل الرسول (ص) نام می بردو گوید: کتاب بسیار مـشـهوری در میان
شیعه می باشد کمتر کسی پیدا می شود که وارد
خراسان گردد و از آن، کتاب نـسخه یا نسخه هایی تهیه نکرده باشد از استادم اباعبداللّه شنیدم که در حق این مرد فراوان مدح و ثنا می گفت.
از دیگر آثار او، کتاب الکفروالفر در امامت و ولایت می باشد.
فقیه بزرگوار
شیعه،
شیخ طوسی در کتاب الفهرست درباره او می گوید:.
ابـن ابی عقیل عمانی، دارای کتابهای متعددی است او از زمره
متکلمین شیعه بوده و کتابهایی در
فقه دارد و کتاب
الکر و الفر (در
امامت)، و
المتمسک بحبل آل الرسول (در
فقه) را ذکر کرده است.
ابن شهر آشوب در
معالم العلما، ص ۳۷، و مرحوم
شیخ حر عاملی در
امل الامل (۲/۶۱) عین مطالب گذشته را در حق او نقل نموده اند و او را با علم و فضیلت وفقاهت و کلامی بودن توصیف نموده اند.
صـاحـب جـامع الرواه درباره او سخن نجاشی را نقل می کند و می گوید: حسن بن علی بن ابی عـقیل، حذا،
فقیه وارسته و
متکلم است و کتابهایی در زمینه
فقه و
کلام دارد از استادم ابو عبداللّه شنیدم که فراوان در حق او ثنا و تعریف می نمود.
آیه اللّه سید حسن صدر، مؤلف کتاب
تاسیس الشیعه لعلوم الاسلام او را درگروه
فقها ی بزرگ
امامیه نام برده است و درباره او چنین می نویسد:
او بزرگ
شیعه و آبرو و اعتبار آنان،
متکلم،
فقیه، رکن و مؤسس در فقه ومحقق در
علوم شرعی و مدقق در
علوم عقلی، کتابهای متعددی در فنون اسلامی دارد،ولی شهرت او در
فقه و
استنباط احکام شرعی است او معاصر
کلینی و از علمای قرن سوم هجری می باشد.
صاحب
معجم رجال الحدیث، پس از نقل اقوال و آرا نجاشی،
شیخ طوسی و
علا مه حلی می فرماید: شـهـرت و اعـتـبار او، عظمت علمی و عملی این شخصیت، دربین
فقها ی اعلام، ما را بی نیاز از اطـالـه سخن و تعرض به اقاویل و کلمات آن بزرگان می نماید احتمال داده می شود که ابی عقیل کنیه عیسی بوده باشد.
بـا هـمـه تـلاشی که در رابطه با شناخت تاریخ دقیق وفات او صورت گرفت و به صاحبان فن نیز مراجعه شد، ولی چیزی به دست نیامد، ولی با توجه به هم عصر بودن او با
ثقه الاسلام کلینی و
ابن بابویه (
صدوق اول)، حدس زده می شود که وفات او نیزهمان نیمه اول قرن چهارم، در حدود ۳۳۰ تا ۳۵۰ هجری رخ داده باشد.
عقيقي بخشايشي - تلخيص از کتاب فقهاي نامدار شيعه، ص ۴۱.
سایت اندیشه قم
