احسان بنی‌اسرائیل (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خداوند در
قرآن به نقل
عهد و
پیمان بنی اسرائیل، بر
احسان کردن و پایبندی اندکی از آنان به این پیمان پرداخته است. همچنین آثار این پایبندی را نیز بیان داشته است.
اندکی از
بنی اسرائیل بر پیمان الهی، مبنی بر
احسان به والدین ، خویشاوندان،
یتیمان و مستمندان پایبند بودند.
واذ اخذنا میثـق بنی اسرءیل لاتعبدون الا الله وبالولدین احسانا وذی القربی والیتـمی‌والمسـکین... ثم تولیتم الا قلیلا منکم وانتم معرضون.
و (به یاد آورید) زمانی را که از بنی اسرائیل پیمان گرفتیم که جز خداوند یگانه را پرستش نکنید و به پدر و مادر و نزدیکان و یتیمان و بینوایان نیکی کنید و به مردم نیک بگویید
نماز را برپا دارید و
زکات بدهید. سپس (با اینکه پیمان بسته بودید) همه شما- جز عده کمی- سرپیچی کردید و (از وفای به پیمان خود) روی گردان شدید.
در آیات گذشته نامی از پیمان بنی اسرائیل به میان آمد، ولی در این باره تفصیلی ذکر نشد، در آیات مورد بحث، خداوند موادی از این پیمان را یادآور شده است، بیشتر این مواد- یا همه آنها- از اموری است که می‌بایست آن را جزء
اصول و قوانین ثابت
ادیان الهی دانست، چرا که در همه ادیان آسمانی این پیمانها و دستورات به نحوی وجود دارد.
در این آیات، قرآن مجید
یهود را شدیدا مورد سرزنش قرار می‌دهد که چرا این پیمانها را شکستند؟ و آنها را در برابر این
نقض پیمان به رسوایی در این جهان و کیفر شدید در آن جهان
تهدید می‌کند.
در این پیمان که بنی اسرائیل خود شاهد آن بودند و به آن اقرار کردند این مطالب آمده است:
۱-
توحید و پرستش خداوند یگانه، چنان که نخستین آیه می‌گوید: " بیاد آورید زمانی را که از بنی اسرائیل پیمان گرفتیم جز الله (خداوند یگانه) را پرستش نکنید، (و در برابر هیچ بتی سر
تعظیم فرود نیاورید) (و اذ اخذنا میثاق بنی اسرائیل لا تعبدون الا الله).
۲-" و نسبت به پدر و مادر نیکی کنید" (و بالوالدین احسانا).
۳-" نسبت به خویشاوندان و یتیمان و مستمندان نیز به
نیکی رفتار نمائید" (و ذی القربی و الیتامی و المساکین).
۴-" و با سخنان نیکو با مردم
سخن گوئید" (و قولوا للناس حسنا).
۵-
نماز را بر پا دارید" (و در همه حال به خدا توجه داشته باشید) (و اقیموا الصلاة).
۶-" در ادای
زکات و حق محرومان، کوتاهی روا مدارید" (و آتوالزکاة).
" اما شما جز گروه اندکی سرپیچی کردید، و از وفای به پیمان خود، روی گردان شدید" (ثم تولیتم الا قلیلا منکم و انتم معرضون).
۷- و به یاد آرید" هنگامی که از شما پیمان گرفتیم
خون یکدیگر را نریزید" (و اذ اخذنا میثاقکم لا تسفکون دماءکم).
۸-" یکدیگر را از خانه‌ها و کاشانه‌های خود بیرون نکنید" (و لا تخرجون انفسکم من دیارکم).
۹- چنانچه کسی در ضمن
جنگ از شما
اسیر شد، همه برای
آزادی او کمک کنید،
فدیه دهید و او را آزاد سازید (این ماده از پیمان از جمله ا فتؤمنون ببعض الکتاب و تکفرون ببعض که بعدا خواهد آمد استفاده می‌شود).
" شما به همه این مواد اقرار کردید و بر این پیمان گواه بودید" (ثم اقررتم و انتم تشهدون).
ولی شما بسیاری از مواد این میثاق الهی را زیر پا گذاشتید" شما همانها بودید که یکدیگر را به
قتل می‌رساندید و جمعی از خود را از سرزمینشان
آواره می‌کردید" (ثم انتم هؤلاء تقتلون انفسکم و تخرجون فریقا منکم من دیارهم).
" و در انجام این
گناه و
تجاوز به یکدیگر کمک می‌کنید" (تظاهرون علیهم بالاثم و العدوان).
اینها همه بر ضد پیمانی بود که با خدا بسته بودید.
خداوند به بنی اسرائیل
نوید داد که ثمره
احسان و نیکیشان به خودشان بازخواهد گشت.
وقضینآ الی بنی اسرءیل... • ان احسنتم احسنتم لانفسکم..
ما به بنی اسرائیل در کتاب (تورات) اعلام کردیم... • اگر نیکی کنید، به خودتان نیکی می‌کنید و اگر بدی کنید باز هم به خود می‌کنید.
" لام" در" لانفسکم" و همچنین در" فلها" لام
اختصاص است یعنی: هر یک از احسان و اسائه شما مختص به خود شما است، بدون این که به دیگران چیزی از آن بچسبد، و این خود
سنت جاریه خداست که اثر و تبعه عمل هر کسی را- چه خوب و چه بد- به خود او برمی گرداند، بنا بر این آیه مورد بحث، در معنای آیه: " تلک امة قد خلت لها ما کسبت و لکم ما کسبتم" «۱» می‌باشد.
پس آیه، در مقام بیان این معنا است که اثر هر عمل- چه خوب و چه بد- به صاحبش برمی گردد، نه اینکه بخواهد این معنا را برساند که کار نیک به نفع صاحبش و کار زشت به
ضرر او تمام می‌شود تا گفته شود چرا به جای" فلها" نفرمود: " فعلیها" هم چنان که در آیه دیگر فرمود: " لها ما کسبت و علیها ما اکتسبت"
احسان بنی اسرائیل، سبب اعطای کتاب و اتمام
نعمت خداوند بر آنان گشت.
ثم ءاتینا موسی الکتـب تماما علی الذی احسن..
سپس به موسی کتاب (آسمانی) دادیم (و نعمت خود را) بر آنها که نیکوکار بودند، کامل کردیم و همه چیز را (که مورد نیاز آنها بود، در آن) روشن ساختیم کتابی که مایه
هدایت و
رحمت بود شاید به لقای پروردگارشان (و روز رستاخیز)، ایمان بیاورند
در جمله «علی الذی احسن» احتمالاتی وجود دارد.از جمله اینکه مقصود، «علی المحسنین» باشدبرداشت یاد شده براساس همین
احتمال است.
احسان و نیکوکاری بنی اسرائیل، عامل بهره مندی آنان از نصرت الهی و غلبه بر دشمن شد.
ولقد مننا علی موسی وهـرون• ونجینـهما وقومهما من الکرب العظیم• ونصرنـهم فکانوا هم الغــلبین• انا کذلک نجزی المحسنین.
ما به موسی و هارون
نعمت بخشیدیم! • و آن دو و قومشان را از
اندوه بزرگ نجات دادیم! • و آنها را یاری کردیم تا بر دشمنان خود پیروز شدند! • ما این گونه نیکوکاران را
پاداش می‌دهیم!
اگر آنها به این افتخارات نائل شدند بی دلیل نبود، آنها محسن بودند،
مؤمن و
مخلص و
فداکار و
نیکوکار ، و چنین کسانی باید مشمول این همه پاداش شوند.
قابل توجه اینکه عین این عبارت" انا کذلک نجزی المحسنین" در همین سوره در مورد
نوح و
ابراهیم موسی و
هارون الیاس آمده است.
و تعبیری شبیه آن در مورد
یوسف و گروهی دیگر از انبیاء
نیز به چشم می‌خورد، و همگی گواهی می‌دهد که برای بهره مند شدن از
الطاف الهی باید نخست در زمره" محسنین" قرار گرفت که به دنبال آن برکات الهی قطعی است (دقت کنید).
بهره مندی از عطایای بیشتر، وعده خدا به نیکوکاران بنی اسرائیل بود.
واذ قال موسی لقومه... • واذ قلنا ادخلوا هـذه القریة... و سنزید المحسنین.
و زمانی را که موسی به قوم خود گفت: • و (به خاطر بیاورید) زمانی را که گفتیم: «در این
شهر (
بیت المقدس) وارد شوید! و از نعمتهای فراوان آن، هر چه می‌خواهید بخورید... به نیکوکاران پاداش بیشتری خواهیم داد.»
ومن قوم موسی... • واذ قیل لهم اسکنوا هـذه القریة... سنزید المحسنین.
و از قوم موسی، گروهی... و (به خاطر بیاورید) هنگامی را که به آنها گفته شد: «در این شهر(بیت المقدس )
ساکن شوید، ... و نیکوکاران را پاداش بیشتر خواهیم داد.»
نجات بنی اسرائیل از اندوه بزرگ، پاداش الهی در مقابل احسان شان بود
ولقد مننا علی موسی وهـرون• ونجینـهما وقومهما من الکرب العظیم• انا کذلک نجزی المحسنین.
ما به موسی و
هارون نعمت بخشیدیم! • و آن دو و قومشان را از اندوه بزرگ نجات دادیم• ما این گونه نیکوکاران را پاداش می‌دهیم!
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «اتمام حجت بر بنی‌اسرائیل (قرآن)».
