استکبار بنی‌اسرائیل (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آیاتی از قرآن سرکشی‌های
بنی اسرائیل را نقل می‌کند.
بنی اسرائیل ساکن
ایله ، استکبار ورزیدند و در برابر
نهی الهی سرکشی کردند.
ومن قوم موسی... • وسـلهم عن القریة التی کانت حاضرة البحر اذ یعدون فی السبت اذ تاتیهم حیتانهم یوم سبتهم شرعا ویوم لایسبتون لاتاتیهم... • فلما عتوا عن ما نهوا عنه قلنا لهم کونوا قردة خـسـین.
منظور از «القریة»
آبادی ایله است
و «عتو» به معنای
استکبار آمده است.
و از قوم موسی، گروهی هستند• و از آنها درباره (سرگذشت) شهری که در
ساحل دریا بود بپرس! زمانی که آنها در روزهای
شنبه، تجاوز (و نافرمانی) خدا می‌کردند همان هنگام که ماهیانشان، روز شنبه (که روز
تعطیل و استراحت و
عبادت بود، بر سطح آب،) آشکار می‌شدند اما در غیر روز شنبه، به سراغ آنها نمی‌آمدند این چنین آنها را به چیزی آزمایش کردیم که نافرمانی می‌کردند! • (آری،) هنگامی که در برابر آنچه از آن
نهی شده بودند سرکشی کردند، به آنها گفتیم: «به شکل میمونهایی طردشده در آیید! »
در این آیات صحنه دیگری از تاریخ پرماجرای بنی اسرائیل، که مربوط به جمعی از آنها است که در ساحل دریایی زندگی می‌کردند، آمده است، منتها روی سخن در آن به پیامبر اسلام ص است، و به او می‌گوید که از
یهود معاصر خویش درباره این جمعیت سؤال کند یعنی این خاطره را به وسیله سؤال در
ذهن آنان مجسم ساز، تا از آن پند گیرند، و از سرکشی و کیفری که در انتظار سرکشان است بپرهیزند.
این سرگذشت، چنان که در روایات اسلامی به آن اشاره شده مربوط به جمعی از بنی اسرائیل است که در ساحل یکی از دریاها (ظاهرا دریای احمر بوده که در کنار سرزمین
فلسطین قرار دارد) در بندری بنام" ایله" (که امروز بنام بندر ایلات معروف می‌باشد) زندگی می‌کردند و از طرف خداوند به عنوان آزمایش و
امتحان دستوری به آنها داده شد و آن اینکه
صید ماهی را در آن روز تعطیل کنند اما آنها با آن دستور مخالفت کردند و گرفتار مجازات دردناکی شدند که شرح آن را در این آیات می‌خوانیم.
بنی اسرائیل در مقابل پیامبران الهی، در طول تاریخ دارای روح استکبار بودند
واذ اخذنا میثـق بنی اسرءیل... • ولقد ءاتینا موسی الکتـب وقفینا من بعده بالرسل وءاتینا عیسی ابن مریم البینـت وایدنـه بروح القدس افکلما جاءکم رسول بما لاتهوی انفسکم استکبرتم ففریقا کذبتم وفریقا تقتلون.
و (به یاد آورید) زمانی را که از بنی اسرائیل پیمان• ما به موسی کتاب (تورات) دادیم و بعد از او، پیامبرانی پشت سر هم فرستادیم و به عیسی بن مریم دلایل روشن دادیم و او را به وسیله روح القدس تایید کردیم. آیا چنین نیست که هر زمان، پیامبری چیزی بر خلاف هوای نفس شما آورد، در برابر او تکبر کردید (و از ایمان آوردن به او خودداری نمودید) پس عده‌ای را تکذیب کرده، و جمعی را به قتل رساندید؟!
خطاب متوجه
یهود است گویا میفرماید‌ای یهود بنی اسرائیل هر زمان پیامبری از پیامبران من از جانب خدا اموری که بر خلاف میل و خواهش بود آورد سرپیچی کرده و خویشتن را بزرگ و از پیروی گفتارش امتناع ورزیدید.
ففریقا کذبتم و فریقا تقتلون... - پس گروهی را تکذیب و عده‌ای را بقتل میرسانید.
گروهی را که نتوانستید بقتل برسانید مانند
عیسی و
محمد صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم تکذیب نمودید و برخی را مانند
یحیی و
زکریا کشتید.
و ظاهر خطاب و اگر چه بصورت تقریر است لیکن در معنی مقصود خبر و حکایت است و سبب اینکه این عمل بآنان نسبت داده شد در حالی که آنان مباشرت نداشتند همانا خشنودی و
رضایت آنان است نسبت باعمال گذشتگان و از اینرو مانعی ندارد که فعل بآنها
اضافه داده شود با اینکه مباشر آن پیشینیان بودند
روحیه استکبار، در
اشراف و بزرگان بنی اسرائیل عصر
اشموئیل علیه‌السّلام نیز بوده است.
الم تر الی الملا من بنی اسرءیل من بعد موسی... • وقال لهم نبیهم ان الله قد بعث لکم طالوت ملکا قالوا انی یکون له الملک علینا ونحن احق بالملک منه ولم یؤت سعة من المال..
آیا مشاهده نکردی جمعی از بنی اسرائیل را بعد از موسی، که به پیامبر خود گفتند: • و پیامبرشان به آنها گفت: «خداوند (
طالوت) را برای زمامداری شما
مبعوث (و انتخاب) کرده است.» گفتند: «چگونه او بر ما
حکومت کند، با اینکه ما از او شایسته تریم، و او
ثروت زیادی ندارد؟! » گفت: «خدا او را بر شما برگزیده، و او را در علم و (قدرت) جسم، وسعت بخشیده است. خداوند، ملکش را به هر کس بخواهد، می‌بخشد و
احسان خداوند، وسیع است و (از لیاقت افراد برای منصب‌ها) آگاه است.»
مطابق این آیه
انتخاب طالوت به عنوان زمامداری و فرماندهی
لشکر بنی اسرائیل از سوی خدا بوده و شاید جمله" قد بعث" (برانگیخت) اشاره به همان چیزی باشد که در شرح این داستان گذشت که حوادث غیر منتظره‌ای طالوت را به شهر آن پیامبر ع و مجلس او کشانید، و این انتخاب الهی صورت گرفت، ضمنا از تعبیر" ملکا" چنین بر می‌آید که طالوت، تنها فرمانده لشکر نبود بلکه زمامدار کشور هم بود .
از اینجا مخالفت شروع شد، گروهی گفتند: " چگونه او بر ما
حکومت داشته باشد با اینکه ما از او شایسته تریم، و او ثروت زیادی ندارد" (قالوا انی یکون له الملک علینا و نحن احق بالملک منه و لم یؤت سعة من المال).
این نخستین
اعتراض و پیمان شکنی بود که بنی اسرائیل در برابر آن پیامبر ع کردند، و با اینکه او تصریح کرده بود انتخاب طالوت از طرف خدا است آنها در واقع به انتخاب خداوند اعتراض کردند که ما از او سزاوارتریم زیرا دارای دو شرط لازم برای زمامداری هستیم، نسب عالی و
ثروت فراوان و همان طور که قبلا در شرح داستان آمده
طالوت جوانی از یک قبیله گمنام بنی اسرائیل و از نظر مالی یک کشاورز ساده بود.
این روحیه سرکشی و
استکبار بنی اسرائیل پی آمدهای منفی و ناگواری در پی داشت.
استکبار بنی اسرائیل، باعث روی آوردن به
تکذیب پیامبران الهی گشت.
واذ اخذنا میثـق بنی اسرءیل... • ولقد ءاتینا موسی الکتـب وقفینا من بعده بالرسل وءاتینا عیسی ابن مریم البینـت وایدنـه بروح القدس افکلما جاءکم رسول بما لاتهوی انفسکم استکبرتم ففریقا کذبتم..
و (به یاد آورید) زمانی را که از بنی اسرائیل پیمان• ما به موسی کتاب (تورات) دادیم و بعد از او، پیامبرانی پشت سر هم فرستادیم و به عیسی بن مریم دلایل روشن دادیم و او را به وسیله
روح القدس تایید کردیم. آیا چنین نیست که هر زمان، پیامبری چیزی بر خلاف
هوای نفس شما آورد، در برابر او
تکبر کردید (و از ایمان آوردن به او خودداری نمودید) پس عده‌ای را تکذیب کرده،
روحیه استکباری در بنی اسرائیل، زمینه ساز کشتن انبیای الهی کشت
واذ اخذنا میثـق بنی اسرءیل... • ولقد ءاتینا موسی الکتـب وقفینا من بعده بالرسل وءاتینا عیسی ابن مریم البینـت وایدنـه بروح القدس افکلما جاءکم رسول بما لاتهوی انفسکم استکبرتم... وفریقا تقتلون.
در برابر او
تکبر کردید (و از ایمان آوردن به او خودداری نمودید) پس عده‌ای را
تکذیب کرده، و جمعی را به قتل رساندید؟!
استکبار و سرکشی بنی اسرائیل (ساکن ایله) در برابر نهی الهی، علت مسخ شدن آنان شد.
وسـلهم عن القریة التی کانت حاضرة البحر اذ یعدون فی السبت اذ تاتیهم حیتانهم یوم سبتهم شرعا ویوم لایسبتون لاتاتیهم... • فلما عتوا عن ما نهوا عنه قلنا لهم کونوا قردة خـسـین.
(آری،) و از آنها درباره (سرگذشت) شهری که در ساحل
دریا بود بپرس! زمانی که آنها در روزهای شنبه، تجاوز (و نافرمانی) خدا می‌کردند همان هنگام که ماهیانشان، روز شنبه (که روز
تعطیل و استراحت و عبادت بود، بر سطح آب،) آشکار می‌شدند اما در غیر روز شنبه، به سراغ آنها نمی‌آمدند این چنین آنها را به چیزی آزمایش کردیم که نافرمانی می‌کردند• هنگامی که در برابر آنچه از آن
نهی شده بودند سرکشی کردند، به آنها گفتیم: «به شکل میمونهایی طردشده در آیید! »
"
مسخ " یا به تعبیر دیگر" تغییر شکل انسانی به صورت حیوان" مسلما موضوعی بر خلاف جریان عادی طبیعت است، البته" موتاسیون" و جهش و تغییر شکل حیوانات به صورت دیگر در موارد جزئی دیده شده است، و پایه‌های فرضیه
تکامل در علوم طبیعی امروز بر همان بنا نهاده شده، ولی مواردی که در آن
موتاسیون و جهش دیده شده صفات جزئی حیوانات است، نه صفات کلی، یعنی هرگز دیده نشده است که نوع حیوانی بر اثر" موتاسیون" تبدیل به نوع دیگر شود، بلکه خصوصیاتی از حیوان ممکن است دگرگون گردد، و تازه جهش در نسلهایی که به وجود می‌آیند دیده می‌شود، نه اینکه حیوانی که متولد شده است با جهش تغییر شکل دهد، بنا بر این دگرگون شدن صورت انسان یا حیوانی به صورت نوع دیگر امری است
خارق العاده .
اما بارها گفته‌ایم مسائلی بر خلاف جریان عادی طبیعی وجود دارد، گاهی به صورت
معجزات پیامبران و زمانی به صورت اعمال خارق العاده‌ای که از پاره‌ای از انسانها سر می‌زند، هر چند پیامبر نباشند (که البته با معجزات متفاوت است) بنا بر این پس از قبول امکان وقوع معجزات و خارق عادات، مسخ و دگرگون شدن صورت انسانی به انسان دیگر مانعی ندارد.
و همانطور که در بحث
اعجاز انبیاء گفته‌ایم، وجود چنین خارق عاداتی نه استثناء در قانون علیت است نه بر خلاف
عقل و خرد، بلکه تنها یک جریان" عادی" طبیعی در اینگونه موارد شکسته می‌شود که نظیرش را در انسانهای استثنایی کرارا دیده ایم.
بنا بر این هیچ مانعی ندارد که مفهوم ظاهر کلمه" مسخ" را که در آیه فوق و بعضی دیگر از آیات قرآن آمده است بپذیریم و بیشتر مفسران هم همین تفسیر را پذیرفته‌اند.
ولی بعضی از مفسران که در اقلیت هستند معتقدند که مسخ به معنی" مسخ روحانی" و دگرگونی صفات اخلاقی است، به این معنی که صفاتی همانند میمون یا خوک در انسانهای سرکش و طغیانگر پیدا شد، رو آوردن به تقلید کورکورانه و توجه شدید به
شکم پرستی و
شهوت رانی که از صفات بارز این دو حیوان بود در آنها آشکار گشت.
این احتمال از یکی از قدمای مفسرین به نام" مجاهد" نقل شده است.
و اینکه بعضی ایراد کرده‌اند که مسخ بر خلاف قانون تکامل و موجب بازگشت و عقب گرد در
خلقت است، درست نیست، زیرا قانون تکامل مربوط به کسانی است که در مسیر تکاملند، نه آنها که از مسیر انحراف یافته و از محیط شرائط این قانون به کنار رفته‌اند، فی المثل یک انسان سالم در سنین طفولیت مرتبا رشد و نمو می‌کند اما اگر نقائصی در وجود او پیدا شود، ممکن است نه تنها رشد و نموش متوقف گردد بلکه رو به عقب برگردد، و نمو فکری و جسمانی خود را تدریجا از دست بدهد.
ولی در هر حال باید توجه داشت که مسخ و دگرگونی جسمانی متناسب با اعمالی است که انجام داده‌اند، یعنی چون عده‌ای از جمعیت‌های گنهکار بر اثر انگیزه
هواپرستی و شهوت رانی دست به
طغیان و نافرمانی خدا می‌زدند و جمعی با
تقلید کورکورانه کردن از آنها، آلوده به گناه شدند، لذا به هنگام مسخ، هر گروه به شکلی که متناسب با کیفیت اعمال او بوده ظاهر می‌شده است.
البته در آیات مورد بحث تنها سخن از" قرده" (میمونها) به میان آمده است و از خنازیر (خوکها) سخنی نیست، ولی در آیه ۶۰
سوره مائده گفتگو از جمعیتی به میان آمده است که به هنگام مسخ به هر دو صورت فوق (بعضی قرده و بعضی خنازیر) تغییر چهره دادند، که به گفته بعضی از مفسران مانند
ابن عباس، آن آیه نیز در باره همین اصحاب سبت است که پیر مردان سرجنبانان شکم پرست و شهوت پرستشان به خوک و جوانان مقلد چشم و گوش بسته که اکثریت را تشکیل می‌دادند به میمون تغییر چهره دادند. ولی در هر حال، باید توجه داشت که طبق روایات، مسخ شدگان تنها چند روزی زنده می‌ماندند و سپس از دنیا می‌رفتند، و نسلی از آنها به وجود نمی‌آمد.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «استکبار بنی‌اسرائیل (قرآن)».
