• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ترک صله رحم از منظر پیامبر

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


قطع صلۀ رحم عبارتست از؛ قطع رابطه با محارم و خویشاوندان. به همان‌ اندازه که دوستی و رابطه برقرار کردن با اقوام و خویشان و محبت به آنان مورد عنایت و تاکید رسول‌ خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بود، قطع رابطه با خویشان و دشمنی با آنان نیز به شدت مبغوض ایشان بود.


صلۀ ‌رحم در اصطلاح عبارت است از؛ به دیدار خویشاوندان رفتن و از آنان احوال‌پرسی کردن.
[۱] انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، انتشارات سخن، چاپخانه مهارت ۱۳۸۱ (ه. ش)، چاپ اول، ج۵، ص۴۷۶۲.
بنابراین معنای قطع صلۀ رحم عبارتست از؛ قطع رابطه با محارم و خویشاوندان.


به همان‌ اندازه که دوستی و رابطه برقرار کردن با اقوام و خویشان و محبت به آنان مورد عنایت و تاکید رسول‌ خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بود، قطع رابطه با خویشان و دشمنی با آنان نیز به شدت مبغوض ایشان بود و رسول‌ خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به شدت مسلمانان را از قطع رابطه با خویشاوندان نهی می‌کردند. رسول‌ خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به همگان توصیه می‌فرمودند: رابطۀ خود را با فامیل و اقوام قطع نکنید، اگر چه آنان رابطۀ خود را با شما قطع کرده باشند؛
«لَا تَقْطَعْ رَحِمَکَ وَ اِنْ قَطَعَتْک‌! »
[۲] کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیة ۱۳۶۵ (ه. ش) چاپ چهارم، ج۲، ص۳۴۷.    
[۳] راوندی‌، سید فضل الله، النوادر، قم‌، دار الکتاب، چاپ اول، ص۶.

رابطۀ خود را با محارم و خویشانت قطع نکن، حتی اگر آنان با تو قطع ارتباط کرده باشند.

محرومیت از رحمت خداوند
از منظر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، ضرر و خسارت قطع کردن رابطه با خویشان نه تنها شامل کسی که قطع کنندۀ رابطه با اقوام است، می‌شود؛ بلکه گریبان‌گیر تمامی‌کسانی خواهد بود که با شخص قاطعِ رحم در ارتباط هستند و با او در یک منطقه زندگی می‌کنند. در همین راستا پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌فرمایند:
«ان الملائکة لا تنزل علی قوم فیهم قاطع رحم.»
[۴] المزی، جمال الدین، تهذیب الکمال، تحقیق وضبط وتعلیق بشار عواد معروف، بیروت، مؤسسة الرسالة ۱۴۰۸‌ه‌ق چاپ دوم، ج۱۱، ص۴۳۳.    
[۵] الهیثمی، علی بن ابی‌بکر، مجمع الزوائد، بیروت، دار الکتب العلمیة ۱۴۰۸ (ه‌. ق)، ج۸، ص۱۵۱.    
[۶] المتقی الهندی، کنز العمال، تحقیق شیخ بکری حیانی و شیخ صفوة السقا، بیروت، مؤسسة الرسالة ۱۴۰۹ (ه. ق)، ج۳، ص۳۶۷.    

ملائکۀ الهی در میان مردمی‌ که در میان آنها قطع کنندۀ رابطه با خویشاوندان وجود داشته باشد نازل نخواهند شد.
قطع رابطه با خویشان نه تنها نعمت‌های دنیوی را از انسان سلب می‌کند، بلکه مانع فرود آمدن رحمت الهی شده و باعث می‌شود انسان از نعمت‌ها و رزق‌های معنوی این جهان نیز محروم گردد. به همین منظور ر سول خاتم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در فرمایشی ارزشمند می‌فرمایند:
«انّ الرّحمة لا تنزل علی قوم فیهم قاطع رحم.»
[۷] بخاری، محمد بن اسماعیل، الادب المفرد، بیروت، مؤسسة الکتب الثقافیة۱۴۰۶ (ه. ‌ق) چاپ اول، ص۳۶.     .
[۸] فسوی، یعقوب بن سفیان، ‌المعرفة و التاریخ، تحقیق اکرم ضیاء العمری، بیروت، مؤسسة الرسالة ۱۴۰۱ (ه. ‌ق) چاپ دوم، ج۱، ص۲۶۵.    
[۹] ابن عساکر، ابو القاسم علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق‌، بیروت، دارالفکر ۱۴۱۵ (ه. ق) ج۲۰، ص۱۶۷.    
[۱۰] سیوطی، جلال الدین، الجامع الصغیر، بیروت، دارالفکر ۱۴۰۱ (ه. ‌ق) چاپ اول، ج۱، ص۳۰۵.    
[۱۱] المتقی الهندی، کنز العمال، تحقیق شیخ بکری حیانی و شیخ صفوة السقا، بیروت، مؤسسة الرسالة ۱۴۰۹ (ه. ق)، ج۳، ص۳۶۷.    

رحمت و محبت خداوند بر مردمی‌که درمیان آن‌ها قطع کنندۀ رابطه با خویشان وجود داشته باشد نازل نخواهد شد.

محرومیت از بهشت
رفتار بر اساس موازین دینی و اخلاقی می‌تواند انسان را در هر دو جهان سعادتمند سازد و عمل بر خلاف احکام و دستورات دینی می‌تواند زندگی هر دو جهان انسان را تباه سازد؛ لذا هم رابطه برقرار کردن با خویشاوندان می‌تواند باعث سعادت انسان در دنیا و آخرت شود و هم قطع رابطه می‌تواند باعث شقاوت و بدبختی انسان در دنیا و آخرت گردد! آثار قطع صلۀ رحم نیز تنها مربوط به این دنیا نیست و آثار اصلی آن در جهان آخرت بروز خواهد کرد. از همین روست که رسول‌ خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در روایتی شریف می‌فرمایند:
«لا یدخل الجنّة قاطع رحم»
[۱۲] الصنعانی، عبدالرزاق، المصنف، تحقیق حبیب الرحمن الاعظم، منشورات المجلس العلمی، ج۱۱، ص۱۷۴.
[۱۳] بخاری، محمد بن اسماعیل، الادب المفرد، بیروت، مؤسسة الکتب الثقافیة۱۴۰۶ (ه. ‌ق) چاپ اول، ص۵۲    .
[۱۴] النیسابوری، مسلم بن الحجاج، صحیح مسلم، بیروت، دارالفکر، ج۴، ص۱۹۸۱.    
[۱۵] السجستانی، سلیمان ابن الاشعث، سنن ابی داود، تحقیق و تعلیق سعید محمد اللحام، بیروت، دارالفکر ۱۴۱۰ (ه. ‌ق)، چاپ اول، ج۲، ص۱۳۳.    
[۱۶] طوسی، محمد بن حسن، المبسوط، تحقیق تصحیح وتعلیق محمد الباقر البهبودی، المکتبة المرتضویة لاحیاء آثار الجعفریة، ج۳، ص۳۰۷.    

کسی که با خویشاوندان خود قطع رابطه کند وارد بهشت نخواهد شد.
از منظر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) قطع رحم گناهی بسیار بزرگ و در حدّ گناهانی همچون شرب خمر و سحر و جادوگری است. رسول‌ خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در این‌باره می‌فرمایند:
«ثَلَاثَةٌ لَا یَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ مُدْمِنُ خَمْرٍ وَ مُدْمِنُ سِحْرٍ وَ قَاطِعُ رَحِم‌»
[۱۷] احمد بن حنبل، مسند، بیروت، دار صادر، ج۳۲، ص۳۳۹    .
[۱۸] ابن حبان، صحیح، تحقیق شعیب الارنؤوط، بیروت، مؤسسة الرسالة ۱۴۱۴ (ه. ‌ق)، چاپ دوم، ج۱۲، ص۱۶۵.    
[۱۹] شیخ صدوق، محمد بن علی، الخصال، قم، انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ۱۴۰۳ (ه. ق)، ج۱، ص۱۷۹.    
[۲۰] النیسابوری، حاکم، المستدرک، تحقیق یوسف عبد الرحمن المرعشلی، ج۴، ص۱۴۶.

سه گروه‌اند که وارد بهشت نخواهند شد؛ دائم الخمر، جادوگر و کسی که رابطۀ خود را با خویشاوندانش قطع نماید.

عقوبت در دنیا
از منظر پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، قاطع رحم علاوه بر استحقاق عذاب در جهان آخرت، مستحق است که در این دنیا نیز مورد عقوبت و عذاب الهی واقع شود. برای همین کیفر و عواقب ترک صلۀ رحم نه تنها در جهان آخرت شامل قاطع رحم می‌شود، بلکه عقوبت و کیفر در این جهان نیز وجود دارد. رسول‌ خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در کلامی‌گرانبها به این مطلب اشاره کرده‌اند و قطع رحم را در کنار گناهان زشتی چون خیانت و دروغ قرار داده‌اند و در ادامه با اشاره به فضیلت انجام صلۀ رحم حتی از جانب فجّار می‌فرمایند:
«ما من ذنب اجدر ان یعجّل اللَّه تعالی لصاحبه العقوبة فی الدّنیا مع ما یدّخره له فی الآخرة من قطیعة الرّحم و الخیانة و الکذب و انّ اعجل الطّاعة ثوابا لصلة الرّحم حتّی انّ اهل البیت لیکونوا فجرة فتنموا اموالهم و یکثر عددهم اذا تواصلوا.»
[۲۱] بخاری، محمد بن اسماعیل، الادب المفرد، بیروت، مؤسسة الکتب الثقافیة۱۴۰۶ (ه. ‌ق) چاپ اول، ص۴۲.    
[۲۲] السجستانی، سلیمان ابن الاشعث، سنن ابی داود، تحقیق و تعلیق سعید محمد اللحام، بیروت، دارالفکر ۱۴۱۰ (ه. ‌ق)، چاپ اول، ج۴، ص۲۷۶.    
[۲۳] یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر، بی تا، ج۲، ص۱۰۷ (با نقل متفاوت)    
[۲۴] فتال نیشابوری، محمد بن حسن، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، قم، شریف رضی چاپ اول، ج۱، ص۳۸۸.    

مرتکب گناهانی همچون قطع رحم و خیانت و دروغ مستحق آن است که علاوه بر عذاب شدن در جهان آخرت در این دنیا نیز گرفتار کیفر و عذاب الهی شود. ثواب و پاداش صلۀ رحم زودتر از همۀ اعمال خواهد رسید و حتی فجّار در صورتی که صلۀ رحم کنند اموال‌شان زیاد خواهد شد و تعدادشان فزونی خواهد گرفت.

کاهش عمر
همان‌گونه که رابطه برقرار کردن با اقوام و نزدیکان باعث طولانی شدن عمر است، دوری گزیدن از اقوام و نزدیکان و قطع کردن رابطه با آنان نیز باعث کاهش عمر و فرا رسیدن سریع‌تر مرگ کسی که قطع صلۀ رحم کرده است خواهد شد.
بر این اساس، رسول‌ خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در روایتی می‌فرمایند:
«انّ المرءَ لَیَصِلُ رَحِمَهُ وما بَقِیَ مِن عُمُرِهِ الاّ ثلاثةُ ایّامٍ فَیُنسِئُهُ اللّه ُ ثَلاثینَ سنةً، وانّ الرجُلَ لَیَقطَعُ الرَّحِمَ وقد بَقِیَ مِن عُمرِهِ ثَلاثونَ سَنَةً فَیُصَیِّرُهُ اللّه ُ الی ثَلاثةِ ایّامٍ.»
[۲۵] عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، تهران، چاپخانه علمیه تهران‌۱۳۸۰ (ه‌. ق)، ج۲، ص۲۲۰.    
[۲۶] المتقی الهندی، کنز العمال، تحقیق شیخ بکری حیانی و شیخ صفوة السقا، بیروت، مؤسسة الرسالة ۱۴۰۹ (ه. ق)، ج۳، ص۳۵۷.    

همانا مردی با خویشان خود صلۀ رحم می‌کند و این عمل او در حالی است که از عمرش تنها سه روز باقی مانده است، پس خداوند متعال عمر او را به خاطر صلۀ رحم تا سی سال به تاخیر می‌اندازد. گاه نیز اتفاق می‌افتد که از عمر شخصی سی سال باقی مانده است؛ اما آن شخص از خویشان خود بریده و با آنها قطع رابطه نموده است و خداوند عمر او را به خاطر قطع رابطه با خویشاوندانش به سه روز کاهش می‌دهد!

قطع رحم در هیچ صورت
توصیۀ همیشگی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به مسلمانان این بود که هم‌واره رابطۀ خود را با خویشان خود حفظ کنند و در هیچ حالتی از اقوام خود دوری نکنند حتی اگر اقوامشان در حق آنان بدی کنند و یا نیت سوئی دربارۀ آنان داشته باشند. در نقل‌ها آمده است که روزی مردی از مسلمانان خدمت رسول‌ خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) رسید و به ایشان عرض کرد: یا رسول ‌الله! اقوام و خویشان من تصمیم گرفته‌اند به من حمله کنند و رابطه‌شان را با من ببرند و مرا دشنام گویند. آیا من حق دارم و می‌توانم به این خاطر رابطه‌ام را با خویشانم قطع کنم و از آنان دوری گزینم؟ رسول‌ خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در پاسخ او فرمودند: اگر چنین کنی در آن صورت خداوند با همگی شما رابطۀ خود را قطع خواهد نمود. آن مرد از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در مورد نوع برخورد با اقوامش درخواست راهنمایی نمود و رسول‌ خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در پاسخ او فرمودند: دوستی و ارتباط برقرار کن با هر کس که با تو قطع ارتباط کند و بخشش و عطا کن به هر کس که تو را از عطای خود محروم نماید و ببخش هر کس را که به تو ستم نماید. اگر چنین کردی خداوند تو را بر علیه آنان یاری خواهد کرد.
«رَجُلًا اَتَی النَّبِیَّ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فَقَالَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ اَهْلُ بَیْتِی اَبَوْا اِلَّا تَوَثُّباً عَلَیَّ وَ قَطِیعَةً لِی وَ شَتِیمَةً فَاَرْفُضُهُمْ؟ قَالَ: اِذاً یَرْفُضَکُمُ اللَّهُ جَمِیعاً! قَالَ: فَکَیْفَ اَصْنَعُ؟ قَالَ: تَصِلُ مَنْ قَطَعَکَ وَ تُعْطِی مَنْ حَرَمَکَ وَ تَعْفُو عَمَّنْ ظَلَمَکَ فَاِنَّکَ اِذَا فَعَلْتَ ذَلِکَ کَانَ لَکَ مِنَ اللَّهِ عَلَیْهِمْ ظَهِیر»
[۲۷] کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیة ۱۳۶۵ (ه. ش) چاپ چهارم، ج۲، ص۱۵۰.    
[۲۸] راوندی‌، سید فضل الله، النوادر، قم‌، دار الکتاب، چاپ اول، ج۲، ص۱۵۰.
[۲۹] ابوطالب، یحیی بن حسین، تیسیر المطالب فی امالی ابی طالب، صنعاء، مؤسسه امام زید بن علی ۱۴۲۲ (ه. ق)، چاپ اول، ص۴۲۲.


۱. ↑ انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، انتشارات سخن، چاپخانه مهارت ۱۳۸۱ (ه. ش)، چاپ اول، ج۵، ص۴۷۶۲.
۲. ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیة ۱۳۶۵ (ه. ش) چاپ چهارم، ج۲، ص۳۴۷.    
۳. ↑ راوندی‌، سید فضل الله، النوادر، قم‌، دار الکتاب، چاپ اول، ص۶.
۴. ↑ المزی، جمال الدین، تهذیب الکمال، تحقیق وضبط وتعلیق بشار عواد معروف، بیروت، مؤسسة الرسالة ۱۴۰۸‌ه‌ق چاپ دوم، ج۱۱، ص۴۳۳.    
۵. ↑ الهیثمی، علی بن ابی‌بکر، مجمع الزوائد، بیروت، دار الکتب العلمیة ۱۴۰۸ (ه‌. ق)، ج۸، ص۱۵۱.    
۶. ↑ المتقی الهندی، کنز العمال، تحقیق شیخ بکری حیانی و شیخ صفوة السقا، بیروت، مؤسسة الرسالة ۱۴۰۹ (ه. ق)، ج۳، ص۳۶۷.    
۷. ↑ بخاری، محمد بن اسماعیل، الادب المفرد، بیروت، مؤسسة الکتب الثقافیة۱۴۰۶ (ه. ‌ق) چاپ اول، ص۳۶.     .
۸. ↑ فسوی، یعقوب بن سفیان، ‌المعرفة و التاریخ، تحقیق اکرم ضیاء العمری، بیروت، مؤسسة الرسالة ۱۴۰۱ (ه. ‌ق) چاپ دوم، ج۱، ص۲۶۵.    
۹. ↑ ابن عساکر، ابو القاسم علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق‌، بیروت، دارالفکر ۱۴۱۵ (ه. ق) ج۲۰، ص۱۶۷.    
۱۰. ↑ سیوطی، جلال الدین، الجامع الصغیر، بیروت، دارالفکر ۱۴۰۱ (ه. ‌ق) چاپ اول، ج۱، ص۳۰۵.    
۱۱. ↑ المتقی الهندی، کنز العمال، تحقیق شیخ بکری حیانی و شیخ صفوة السقا، بیروت، مؤسسة الرسالة ۱۴۰۹ (ه. ق)، ج۳، ص۳۶۷.    
۱۲. ↑ الصنعانی، عبدالرزاق، المصنف، تحقیق حبیب الرحمن الاعظم، منشورات المجلس العلمی، ج۱۱، ص۱۷۴.
۱۳. ↑ بخاری، محمد بن اسماعیل، الادب المفرد، بیروت، مؤسسة الکتب الثقافیة۱۴۰۶ (ه. ‌ق) چاپ اول، ص۵۲    .
۱۴. ↑ النیسابوری، مسلم بن الحجاج، صحیح مسلم، بیروت، دارالفکر، ج۴، ص۱۹۸۱.    
۱۵. ↑ السجستانی، سلیمان ابن الاشعث، سنن ابی داود، تحقیق و تعلیق سعید محمد اللحام، بیروت، دارالفکر ۱۴۱۰ (ه. ‌ق)، چاپ اول، ج۲، ص۱۳۳.    
۱۶. ↑ طوسی، محمد بن حسن، المبسوط، تحقیق تصحیح وتعلیق محمد الباقر البهبودی، المکتبة المرتضویة لاحیاء آثار الجعفریة، ج۳، ص۳۰۷.    
۱۷. ↑ احمد بن حنبل، مسند، بیروت، دار صادر، ج۳۲، ص۳۳۹    .
۱۸. ↑ ابن حبان، صحیح، تحقیق شعیب الارنؤوط، بیروت، مؤسسة الرسالة ۱۴۱۴ (ه. ‌ق)، چاپ دوم، ج۱۲، ص۱۶۵.    
۱۹. ↑ شیخ صدوق، محمد بن علی، الخصال، قم، انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ۱۴۰۳ (ه. ق)، ج۱، ص۱۷۹.    
۲۰. ↑ النیسابوری، حاکم، المستدرک، تحقیق یوسف عبد الرحمن المرعشلی، ج۴، ص۱۴۶.
۲۱. ↑ بخاری، محمد بن اسماعیل، الادب المفرد، بیروت، مؤسسة الکتب الثقافیة۱۴۰۶ (ه. ‌ق) چاپ اول، ص۴۲.    
۲۲. ↑ السجستانی، سلیمان ابن الاشعث، سنن ابی داود، تحقیق و تعلیق سعید محمد اللحام، بیروت، دارالفکر ۱۴۱۰ (ه. ‌ق)، چاپ اول، ج۴، ص۲۷۶.    
۲۳. ↑ یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر، بی تا، ج۲، ص۱۰۷ (با نقل متفاوت)    
۲۴. ↑ فتال نیشابوری، محمد بن حسن، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، قم، شریف رضی چاپ اول، ج۱، ص۳۸۸.    
۲۵. ↑ عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، تهران، چاپخانه علمیه تهران‌۱۳۸۰ (ه‌. ق)، ج۲، ص۲۲۰.    
۲۶. ↑ المتقی الهندی، کنز العمال، تحقیق شیخ بکری حیانی و شیخ صفوة السقا، بیروت، مؤسسة الرسالة ۱۴۰۹ (ه. ق)، ج۳، ص۳۵۷.    
۲۷. ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیة ۱۳۶۵ (ه. ش) چاپ چهارم، ج۲، ص۱۵۰.    
۲۸. ↑ راوندی‌، سید فضل الله، النوادر، قم‌، دار الکتاب، چاپ اول، ج۲، ص۱۵۰.
۲۹. ↑ ابوطالب، یحیی بن حسین، تیسیر المطالب فی امالی ابی طالب، صنعاء، مؤسسه امام زید بن علی ۱۴۲۲ (ه. ق)، چاپ اول، ص۴۲۲.


سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «ترک صله رحم از منظر پیامبر»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۴/۲۷.    



جعبه ابزار