تقوا و قیامت (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

انسان پس از زندگی در این دنیا، قیامت را در پیش دارد که باید بابت اعمالش پاسخگو باشد، لذا باید به قیامت و صحنه های بررسی اعمال باید توجه داشته باشد.

---

توجه به قیامت و صحنه‌های بررسی اعمال در آن روز، عامل رعایت تقوا و ترس از خداوند می‌گردد.
«واتقوا یومـا لا تجزی نفس عن نفس شیــا ولا یقبل منها شفـعة ولا یؤخذ منها عدل ولا هم ینصرون؛ و از آن روز بترسید که کسی مجازات دیگری را نمی‌پذیرد و نه از او شفاعت پذیرفته می‌شود؛ و نه غرامت از او قبول خواهد شد؛ و نه یاری می‌شوند».
«واتقوا یومـا لا تجزی نفس عن نفس شیــا ولا یقبل منها عدل ولا تنفعها شفـعة ولا هم ینصرون؛ از روزی بترسید که هیچ کس از دیگری دفاع نمی‌کند؛ و هیچ‌گونه عوضی از او قبول نمی‌شود؛ و شفاعت، او را سود نمی‌دهد؛ و (از هیچ سوئی) یاری نمی‌شوند!».
«نساؤکم حرث لکم فاتوا حرثکم انی شئتم وقدموا لانفسکم واتقوا الله واعلموا انکم ملـقوه وبشر المؤمنین؛ زنان شما، محل بذرافشانی شما هستند؛ پس هر زمان که بخواهید، می‌توانید با آنها آمیزش کنید. و (سعی نمائید از این فرصت بهره گرفته، با پرورش فرزندان صالح) اثر نیکی برای خود، از پیش بفرستید! و از خدا بپرهیزید و بدانید او را ملاقات خواهید کرد و به مؤمنان، بشارت ده!».
«واتقوا یومـا ترجعون فیه الی الله ثم توفی کل نفس ما کسبت وهم لایظلمون؛ و از روزی بپرهیزید (و بترسید) که در آن روز، شما را به سوی خدا بازمی‌گردانند؛ سپس به هر کس، آنچه انجام داده، به طور کامل باز پس داده می‌شود، و به آنها ستم نخواهد شد. چون هر چه می‌بینند، نتایج اعمال خودشان است».
«.. واتقوا الله واسمعوا والله لا یهدی القوم الفـسقین• یوم یجمع الله الرسل فیقول ماذا اجبتم قالوا لا علم لنا انک انت علـم الغیوب؛ این کار، نزدیکتر است به اینکه گواهی بحق دهند، (و از خدا بترسند،) و یا (از مردم) بترسند که (دروغشان فاش گردد، و) سوگندهایی جای سوگندهای آنها را بگیرد. از (مخالفت) خدا بپرهیزید، و گوش فرا دهید! و خداوند، جمعیّت فاسقان را هدایت نمی‌کند.• (از) روزی (بترسید) که خداوند، پیامبران را جمع می‌کند، و به آنها می‌گوید: (در برابر دعوت شما،) چه پاسخی به شما داده شد؟، می‌گویند: ما چیزی نمی‌دانیم؛ تو خود، از همه اسرار نهان آگاهی».
(چنانچه «یوم»، مفعول برای «اذکروا» باشد، جمله «اذکروا یوم...» پس از «اتقوا الله» می‌تواند اشاره به علتی از علل لزوم تقوا و ترس از خدا داشته باشد.)
«وانذر به الذین یخافون ان یحشروا الی ربهم لیس لهم من دونه ولی ولا شفیع لعلهم یتقون؛ و به وسیله آن (قرآن)، کسانی را که از روز حشر و رستاخیز می‌ترسند، بیم ده! (روزی که در آن،) یاور و سرپرست و شفاعت‌کننده‌ای جز او (= خدا) ندارند؛ شاید پرهیزگاری پیشه کنند!».
یـایها الناس اتقوا ربکم واخشوا یومـا لایجزی والد عن ولده ولا مولود هو جاز عن والده شیــا...(فراخوانی به ترس از قیامت پس از دعوت به تقوا می‌تواند به منظور این نکته باشد که ترس از قیامت و توجه به آن در کسب تقوا ـ که توشه‌ای برای آخرت است ـ تاثیر دارد.) ای مردم! تقوای الهی پیشه کنید و بترسید از روزی که نه پدر کیفر اعمال فرزندش را تحمّل می‌کند، و نه فرزند چیزی از کیفر (اعمال) پدرش را؛ به یقین وعده الهی حقّ است؛ پس مبادا زندگانی دنیا شما را بفریبد، و مبادا (شیطان) فریبکار شما را (به کرم) خدا مغرور سازد!».
«یـایها الذین ءامنوا اتقوا الله ولتنظر نفس ما قدمت لغد واتقوا الله ان الله خبیر بما تعملون؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید از (مخالفت) خدا بپرهیزید؛ و هر کس باید بنگرد تا برای فردایش چه چیز از پیش فرستاده؛ و از خدا بپرهیزید که خداوند از آنچه انجام می‌دهید آگاه است!».
«فکیف تتقون ان کفرتم یومـا یجعل الولدن شیبـا؛ شما (نیز) اگر کافر شوید، چگونه خود را (از عذاب الهی) بر کنار می‌دارید؟! در آن روز که کودکان را پیر می‌کند».

۱.۱ - شدت عذاب روز قیامت

(فرعون نتوانست خود را از عذاب دور بدارد، شما چگونه خود را از عذاب روزى که جوان را پیر مى کند حفظ مى کنید؟) نسبت دادن اتقاء و حفظ کردن خود، به یوم (روز) از باب مجاز عقلى است ، و مراد حفظ کردن از عذاب آن روز است، بنابر این کلمه یوما مفعول براى تتقون است. بعضى گفته اند: مفعول (تتقون) حذف شده و (یوما) ظرف براى عذاب است، و تقدیر کلام (فکیف تتقون العذاب الکائن فى یوم کذا) است، بعضى از مفسرین گفته اند: مفعول (تتقون) حذف شده، و کلمه (یوما) ظرف براى اتقاء است، و معنا این است که اتقاى شما در آن روز چگونه است؟ بعضى دیگر سخنانى دیگر گفته اند. (یجعل الولدان شیبا) کلمه (شیب :پیر) جمع کلمه (اشیب ) است، مقابل کلمه (شاب) که به معناى جوان است، و این تعبیر که (آن روز کودکان را پیر مى کند) کنایه است از شدت عذاب آن روز نه طولانى بودنش.

---

توجه به زلزله بزرگ، هنگام فرا رسیدن قیامت، عامل آراسته شدن به تقوا می‌باشد.
«یـایها الناس اتقوا ربکم ان زلزلة الساعة شیء عظیم؛ ای مردم! از (عذاب) پروردگارتان بترسید، که زلزله رستاخیز امر عظیمی است».
نخست عموم مردم را بدون استثناء مخاطب ساخته و مى گوید: (اى مردم از پروردگارتان بترسید، و پرهیز کارى پیشه کنید که زلزله رستاخیز، جریان مهم و عظیمى است (یا ایها الناس اتقوا ربکم ان زلزلة الساعة شى ء عظیم).خطاب (یا ایها الناس)، دلیل روشنى است بر اینکه هیچگونه تفاوت و تبعیضى از نظر نژاد و زبان و اعصار و قرون و مکانها و مناطق جغرافیائى و طوائف و قبائل در آن نیست، و مؤمن و کافر، کوچک و بزرگ، پیر و جوان، مرد و زن امروز و آینده همه در آن شریکند. جمله (اتقوا ربکم) عصاره تمام برنامه هاى سعادتبخش است، چرا که از یکسو (توحید) را بیان مى کند (ربکم ) و از سوى دیگر تقوا را و به این ترتیب برنامه هاى عقیدتى و عملى در آن جمع است. و با ذکر جمله (ان زلزلة الساعة شى ء عظیم) حقیقتى را که در بسیارى از آیات قرآن آمده است به طور سربسته بازگو مى کند، و آن اینکه رستاخیز با یک انقلاب و تحول شدید در سازمان عالم هستى بر پا مى گردد: کوهها از جا کنده مى شوند، دریاها به هم مى ریزند، زمین و آسمان در هم کوبیده مى شوند، و جهانى نو با زندگانى نو آغاز مى گردد، مردم در آستانه قیامت در وحشت عظیمى فرو مى روند، و سر از پا نمى شناسند.

---