تهلکة (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تهلکة:
(بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ) تهلکة: مصدر است و به هر سه حركت لام خوانده مى‌شود و به معنى «به هلاكت افكندن» و يا هرچيزى كه سرانجامش به
هلاکت منتهى شود. اين واژه
(تهلكة) فقط يکبار به همين شكل در قرآن آمده است.
به موردی از کاربرد
تهلکة در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ أَنفِقُواْ فِي سَبِيلِ اللّهِ وَ لاَ تُلْقُواْ بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ وَ أَحْسِنُوَاْ إِنَّ اللّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ) (و در راه
خدا انفاق كنيد و با ترک
انفاق، خود را به دست خود، به هلاكت نيفكنيدو
نیکی كنيد كه خداوند، نيكوكاران را دوست مى‌دارد.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: در اين
آیه دستور مى‌دهد براى
اقامه جنگ در راه خدا مال خود را انفاق كنند و پاسخ از اينكه چرا انفاق را مقيد كرد به قيد (در راه خدا) همان پاسخى است كه اول آيات در تقييد قتال به قيد (در
راه خدا) گفتيم و حرف (با) در جمله: (بايديكم) زيادى است، كه تنها خاصيت تاكيد را دارد.
و معنا چنين مى‌شود: دست خود به تهلكه نيفكنيد و اين تعبير كنايه است از اينكه مسلمان نبايد نيرو و استطاعت خود را هدر دهند، چون كلمه دست به معناى
مظهر قدرت و
قوت است، بعضى هم گفته‌اند: حرف با، زائد نيست، بلكه با سببيت است و مفعول لا تلقوا حذف شده، معنايش (لا تلقوا انفسكم بايدى انفسكم الى التهلكة، يعنى خود را به
دست خود به هلاكت نيفكنيد) مى‌باشد و تهلكه به معناى هلاكت است و هلاكت به معناى آن مسيرى است كه انسان نمى‌تواند بفهمد كجا است و آن مسيرى كه نداند به كجا منتهى مى‌شود و كلمه تهلكه بر وزن تفعله بضمه عين است و در لغت عرب هيچ مصدر ديگرى به اين وزن وجود ندارد.
آيه شريفه مطلق است و در نتيجه نهى در آن نهى از تمامى رفتارهاى افراطى و تفريطى است، كه يكى از مصاديق آن بخل ورزيدن و امساک از انفاق مال در هنگام جنگ است، كه اين بخل ورزيدن باعث بطلان نيرو و از بين رفتن قدرت است كه باعث غلبه دشمن بر آنان مى‌شود، هم چنان كه اسراف در انفاق و از بين بردن همه اموال باعث فقر و مسكنت و در نتيجه انحطاط
حیات و بطلان مروت مى‌شود.
آيه مورد بحث سفارش به انفاق مى‌كند و ترک آن را موجب «هلاكت» مى‌داند، چرا كه انفاق سبب مى‌شود تا افراد اجتماع از هلاكت رهايى يابند و به عكس هنگامى كه انفاق فراموش شود و ثروت‌ها در يک قطب اجتماع جمع شود، اكثريتى محروم به‌وجود مى‌آيند و ديرى نخواهد گذشت كه يک انفجار عظيم در اجتماع به‌وجود مى‌آيد كه نفوس و اموال سرمايه‌داران در آتش اين انقلاب خواهد سوخت، از اين‌جا ارتباط مسأله انفاق و «پيشگيرى از هلاكت» روشن مى‌شود.
بنابراين، انفاق قبل از آن‌كه به حال محرومان مفيد باشد به نفع سرمايه‌داران است و تعديل ثروت حافظ ثروت است، چنان‌كه
علی (علیه‌السلام) مى‌فرمايد: «اموال خويش را با دادن
زکات حفظ كنيد.»
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «تهلکة»، ج۴، ص۵۹۵.
