توریه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
گفتن کلامی و اراده کردن خلاف معنای
ظاهر آن را توریه گویند. از این عنوان در ابواب مختلفی نظیر
تجارت،
طلاق و
یمین به مناسبت سخن رفته است.
توریه عبارت است از آنکه انسان در مقام پنهان کردن
واقع از
شنونده یا
مخاطب، کلامی بگوید که مراد وی از آن، معنایی غیر از
مفهوم ظاهری آن
کلام باشد و این، گاه در لفظ مفرد است- مانند آنکه از
لفظ مشترک (اعم از لفظی و معنوی) فرد دور از
ذهن را اراده کند؛ به عنوان مثال، مقصود
گوینده از «ما» در جملۀ «ما لفلان عندی ودیعة» «ما» ی موصوله باشد نه نافیه یا مراد از «
لباس» در «ما له عندی لباس»
شب یا
زن باشد- و گاه در جمله (
اسناد) مانند آنکه بگوید: فلانی نزد من امانتی نگذاشته است و مرادش پنجاه سال پیش باشد یا بگوید: فلان کار را نکردم و منظورش در غیر مکان یا زمانی که آن را انجام داده است باشد.
در
جواز توریه به‌طور مطلق یا تنها در صورت
ضرورت، اختلاف است و نیز در فرض وجود
مصلحت لازم در
دروغ گفتن آیا در صورت امکان توریه، توریه
واجب، و
دروغ گفتن حرام می‌شود یا
دروغ گفتن با وجود مصلحت در آن حتی با امکان توریه
جایز می‌باشد؟ مسئله محلّ اختلاف است.
چنانچه رهایی
مؤمنی یا بازگرداندن مال
مظلومی و یا دفع
ستم از انسانی یا
مال و یا
عرض او متوقّف بر
دروغ گفتن باشد در صورتی که امکان توریه وجود داشته باشد بنابر قول برخی واجب است توریه شود و در صورت عدم امکان،
قسم دروغ، جایز بلکه واجب است.
برخی بر وجوب توریه در این صورت اشکال کرده
و برخی، آن را واجب ندانسته‌اند.
هرگاه کسی علیه دیگری مدّعی طلبی باشد که وی آن را ادا کرده و یا
طلبکار او را
ابراء نموده است و
مدّعی علیه از این بیم داشته باشد که ادعای ابراء یا ادای
دین به دلیل نداشتن بیّنه منتقل به
قسم شود و
مدّعی با قسم طلب ادعایی خود را بگیرد، جایز است اصل
طلب او را انکار کند و بر آن قسم بخورد به شرط آنکه توریه نماید تا
دروغ لازم نیاید.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۲، ص۶۶۲.
