حقّ معلوم (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حَقٌّ مَّعْلُوم: (حَقٌّ مَّعْلُومٌ) حَقّ به معنی ثابت و ضدّ باطل است.
راغب گوید: اصل حقّ به معنی مطابقت و موافقت است.
در
قاموس ضدّ باطل، صدق، وجود ثابت و غیره گفته است.
در
مجمع البیان ذیل آیه ۷ از
سوره انفال گوید: حقّ آن است که شی‌ء در موقع خود واقع شود.
بعضى از
مفسران معتقدند كه منظور از «حق معلوم» در
آیه مورد بحث، همان «
زکات» است كه مقدار معينى دارد و مصرف آن در جهت «
سائل» و «محروم» است، در حالى كه مى‌دانيم
سوره معارج كه اين آيه در آن آمده،
مکی است و حكم زكات در
مکه نازل نشده بود، يا اگر نازل شده بود مقدار معين نداشت، لذا بعضى ديگر معتقدند: مراد از «حق معلوم» چيزى غير از زكات است كه
انسان بر خود لازم مى‌شمرد كه به نيازمندان دهد.
شايد اين
تفسیر حديثى است كه از
امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده كه وقتى از تفسير اين آيه از حضرت سؤال مى‌كنند كه آيا اين چيزى غير از زكات است؟ مى‌فرمايد: «آرى، اين درباره كسى است كه
خداوند ثروت و مالى به او مى‌بخشد و او به مقدار هزار يا دو هزار يا سه هزار، يا بيشتر و كمتر از آن جدا مى‌كند و با آن
صله رحم انجام مى‌دهد و مشقت از قوم خود بر مى‌دارد»
به موردی از کاربرد حَقٌّ مَّعْلُوم در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ الَّذينَ في أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ مَّعْلُومٌ) «و كسانى كه در اموالشان حق معيّنى است»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: بعضى از مفسرين حق معلوم را به زكات واجب تفسير كرده‌اند. و در حديثى از امام صادق (علیه‌السلام) آمده كه حق معلوم زكات نيست، بلكه مقدار معلومى است كه به فقرا
انفاق مى‌كنند.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله « حقّ معلوم »، ص ۵۵۱.
