• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حَتْماً (لغات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف




حَتْماً: (كانَ عَلى رَبِّكَ حَتْمًا مَّقْضيًّا)
«حتم» به معنى «حکم كردن و واجب و محكم كردن امرى» است.
«راغب» در كتاب «مفردات» مى‌گويد: حتم يعنى قضاء مقدّر و تعيين شده.
اين واژه فقط يک بار به شكل «حتماً» در قرآن مجيد آمده.
اين آیه و آيه بعد از آن دربارۀ ويژگيهاى رستاخیز و پاداش و کیفر سخن مى‌گويد.



به موردی از کاربرد حَتْماً در قرآن، اشاره می‌شود:

۱.۱ - حَتْماً (آیه ۷۱ سوره مریم)

(وَ إِن مِّنكُمْ إِلّا وارِدُها كانَ عَلى رَبِّكَ حَتْمًا مَّقْضيًّا) «و همه شما بدون استثنا وارد جهنم مى‌شويد؛ اين امر، نزد پروردگارت، حتمى و پايان يافته است.»

۱.۱.۱ - حَتْماً در المیزان و مجمع‌البیان

علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: حق مطلب اين است كه در این آیه ورود بر بيش از حضور و اشراف (البته اختيارى) دلالت ندارد، از كتب لغت معنايى بيش از اين برايش استفاده نمى‌شود، پس جمله‌ (وَ إِنْ مِنْكُمْ إِلَّا وارِدُها) به بيش از قصد و حضور و اشراف دلالت ندارد كه اين با جمله‌ (ثُمَّ نُنَجِّي الَّذِينَ اتَّقَوْا وَ نَذَرُ الظَّالِمِينَ فِيها جِثِيًّا) كه دلالت بر دخول تمام مردم يا ستمکاران در جهنم دارد، منافات ندارد.
در جمله (كانَ عَلى‌ رَبِّكَ حَتْماً مَقْضِيًّا) ضمير در كان به ورود، و يا به جمله سابق، به اعتبار اينكه (هيچ كس نيست مگر آنكه وارد آن مى‌شود)، حكم و فرمانى بود، بر مى‌گردد و كلمه حتم و جزم و قطع ، يک معنا دارد، و معناى جمله مورد بحث اين است كه: اين ورود يا حكمى كه كرديم بر خدای تعالی واجب و حتمى است، و اين وجوب به فرمان خود خدا بوده، خودش عليه خود حكم رانده، چون حاكمى كه بر او حكم براند وجود ندارد.

۱. مریم/سوره۱۹، آیه۷۱.    
۲. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۶، ص۳۲.    
۳. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ج۱، ص۲۱۸.    
۴. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه‌ ط-دار الکتب الاسلامیه، ج۱۳، ص۱۱۷.    
۵. مریم/سوره۱۹، آیه۷۱.    
۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۱۰.    
۷. مریم/سوره۱۹، آیه۷۱.    
۸. مریم/سوره۱۹، آیه۷۲.    
۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۱۲۴.    
۱۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج، ص.    
۱۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۵، ص۱۹۷.    
۱۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۸۱۳.    



شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله « حَتْماً »، ص۴۴۷.    


رده‌های این صفحه : لغات سوره مریم | لغات قرآن




جعبه ابزار