دیوان

دفتر رسمی مربوط به فهرست نامها، ارقام و مانند آنها را دیوان گویند. عنوان یاد شده در بابهای جهاد، قضاء و دیات به کار رفته است.

عنوان دیوان در گذشته کاربردها و اطلاقات متعددی داشته است، از قبیل دیوان داوری و دیوان لشکری.

در دیوان لشکری اسامی نظامیان و آمار و ارقام و مقرری مربوط به آنان ثبت می‌شد.

دیوان داوری نیز که به تشکیلات قضاوت مربوط می‌شد، سه کاربرد داشت:
۱. دفتر رسمی که شکایات رسیده به دادگاه و اطلاعات و اسناد مربوط به مدّعی و مدّعیٰ علیه و نیز احکام صادر شده از سوی قاضی در آن ثبت می‌شد.
۲. گنجینه و خزانه که محلّ نگهداری و بایگانی اسناد و دفاتر و قرار گرفتن صندوقها بود.
۳. صندوقها و کیسه‌ها و بسته‌های حاوی اشیا و اسناد قیمتی.

سزاوار است حاکم اسلامی برای ثبت اسامی نظامیان و قبایل و اصناف مختلف و حقوق و مقرری آنان، دفتری تهیه کند.

مستحب است قاضی در آغاز شروع به کار، دیوان داوری را از قاضی پیشین تحویل بگیرد.

ارتزاق صاحب دیوان (مسئول ثبت و ضبط اسامی کارمندان و نظامیان) از بیت‌المال جایز است.

نزد امامیه، اهل دیوان (نظامیان) در صورتی که از خویشاوندان قاتل نباشند عاقلۀ یکدیگر محسوب نمی‌شود.