سبق (ادبیات)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سبق، تقدم یک چیز به یکی از لحاظ‌ها بوده و از اسباب تقدیم لفظ می‌باشد.
«سبق» به معنای تقدم و قبلیت غیر رتبی یکی از اسباب تقدیم و تاخیر بوده و دلیل پیش افتادن کلمه‌ای در
قرآن از کلمه دیگری است. سبق ممکن است زمانی باشد و ممکن است غیر زمانی باشد.
اول: سبق زمانی که خود انواعی دارد؛ مانند:
سابق بودن در زمان ایجاد یا زمان موجود شدن در خارج؛ مانند:
الف) تقدیم شب یا «لیل» بر روز یا «نهار» در ((وآیة لهم اللیل نسلخ منه النهار))
؛
ب) تقدیم ظلمات بر
نور،
آدم بر نوح،
نوح بر
ابراهیم، و
فرشتگان بر
بشر.
سابق بودن در زمان
وجوب عمل یا
تکلیف؛ مانند:
الف) تقدیم «
رکوع» بر «
سجود» در (یا ایها الذین آمنوا ارکعوا واسجدوا)
)؛
ب) تقدیم شستن «صورت» بر «دست» در (فاغسلوا وجوهکم وایدیکم…)
).
سابق بودن زمان نزول؛ مانند: تقدیم «صحف ابراهیم علیه‌السّلام » بر «صحف
موسی علیه‌السّلام » در (صحف ابراهیم وموسی).
دوم: سبق غیر زمانی، همچون: سبق بالذات مانند سبق اعداد بر یکدیگر، مانند سبق عددیک بر دو و یا عدد شش بر هفت.
ناگفته نماند که در برخی منابع (همچون زرکشی در البرهان) تقدم بالذات را نوع مستقلی از اسباب تقدیم وتاخیر بشمار آورده‌اند.
فرهنگ نامه علوم قرآن، برگرفته از مقاله «سبق (ادبیات)».
