• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

سبق (ادبیات)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



سبق، تقدم یک چیز به یکی از لحاظ‌ها بوده و از اسباب تقدیم لفظ می‌باشد.



«سبق» به معنای تقدم و قبلیت غیر رتبی یکی از اسباب تقدیم و تاخیر بوده و دلیل پیش افتادن کلمه‌ای در قرآن از کلمه دیگری است. سبق ممکن است زمانی باشد و ممکن است غیر زمانی باشد.


اول: سبق زمانی که خود انواعی دارد؛ مانند:

۲.۱ - سبق در زمان ایجاد

سابق بودن در زمان ایجاد یا زمان موجود شدن در خارج؛ مانند:
الف) تقدیم شب یا «لیل» بر روز یا «نهار» در ((وآیة لهم اللیل نسلخ منه النهار))؛
ب) تقدیم ظلمات بر نور، آدم بر نوح، نوح بر ابراهیم، و فرشتگان بر بشر.

۲.۲ - سبق در زمان وجوب عمل

سابق بودن در زمان وجوب عمل یا تکلیف؛ مانند:
الف) تقدیم «رکوع» بر «سجود» در (یا ایها الذین آمنوا ارکعوا واسجدوا)
ب) تقدیم شستن «صورت» بر «دست» در (فاغسلوا وجوهکم وایدیکم…)).

۲.۳ - سبق در زمان نزول

سابق بودن زمان نزول؛ مانند: تقدیم «صحف ابراهیم علیه‌السّلام » بر «صحف موسی علیه‌السّلام » در (صحف ابراهیم وموسی).


دوم: سبق غیر زمانی، همچون: سبق بالذات مانند سبق اعداد بر یکدیگر، مانند سبق عددیک بر دو و یا عدد شش بر هفت.
ناگفته نماند که در برخی منابع (همچون زرکشی در البرهان) تقدم بالذات را نوع مستقلی از اسباب تقدیم وتاخیر بشمار آورده‌اند.
[۵] سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، ۸۴۹ - ۹۱۱ق، الاتقان فی علوم القرآن، ج۳، ص۴۴.
[۶] زرکشی، محمد بن بهادر، ۷۴۵ - ۷۹۴ق، البرهان فی علوم القرآن، ج۳، ص۲۳۹.
[۷] کمالی دزفولی، علی، ۱۲۹۲، قرآن ثقل اکبر، ص۳۲۸.



۱. یس/سوره۳۶، آیه۳۷.    
۲. حج/سوره۲۲، آیه۷۷.    
۳. مائده/سوره۵، آیه۶.    
۴. اعلی/سوره۸۷، آیه۱۹.    
۵. سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، ۸۴۹ - ۹۱۱ق، الاتقان فی علوم القرآن، ج۳، ص۴۴.
۶. زرکشی، محمد بن بهادر، ۷۴۵ - ۷۹۴ق، البرهان فی علوم القرآن، ج۳، ص۲۳۹.
۷. کمالی دزفولی، علی، ۱۲۹۲، قرآن ثقل اکبر، ص۳۲۸.



فرهنگ نامه علوم قرآن، برگرفته از مقاله «سبق (ادبیات)».    



جعبه ابزار