شعبده
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شعبده (شعوذه) به یک نوع
تردستی گفته می شود
شعبده عبارت است از عمل سرگرم كنندهاى كه زیركانه و با حركات بسیار تند دست انجام مىگیرد و موجب
فریب و شگفتى بیننده مىشود. در حقیقت
شعبده باز، كارهاى عادى و متعارف را با
تردستی و سرعت زیاد، غیر
متعارف و شگفت انگیز جلوه مىدهد و از این طریق ذهن بیننده را به خود مشغول كرده، او را در برابر امرى شگفت قرار مىدهد. بنابر این،
شعبده پدیدار شدن چیزى با اسباب عادى و متعارف است؛
اما از آنجا كه با سرعت بسیار بالایى انجام مىگیرد، بیننده تصور مىكند، بدون سبب عادى پدید آمده است؛ از این رو، شگفت زده مىشود.
بنابر این تعریف، آنچه با
شعبده پدیدار مىگردد، امرى
واقعی است نه
خیالی؛ برخلاف
سحر كه بسیارى از
فقها آن را خیالى محض مىدانند
برخى،
شعبده را مرادف معناى
سحر دانسته و گفتهاند:
شعبده عملیات تأثیر گذار بر قوه خیال است و
شعبده باز با
تصرف در مخيّله فرد، انواع شكلها و صورتهاى خیالى را در آن ایجاد نموده و در مرحله بعد با
قوه نفسانی خود آن اشكال را در فضایى حسّى به بینندگان منتقل مىكند؛ به گونهاى كه آنان، آنها را امرى واقعى مىبینند؛ در حالى كه حقیقت آنها نمود است نه بود.
بر اساس این تعریف،
تردستی مصداق
شعبده نخواهد بود. از احكام عنوان یاد شده در باب
تجارت سخن گفتهاند.
حكم:
شعبده به معناى دوم از مصادیق
سحر به شمار مىرود و احكام آن را دارد؛ لیكن به معناى نخست (تردستى) آیا
حرام است یا نه، اختلاف مىباشد.
مشهور فقها آن را نیز
حرام مىدانند. بنابر قول به
حرمت، آموختن و آموزش دادن آن جهت عمل و نیز گرفتن
اجرت در ازاى یاد دادن آن حرام و
اکل مال بالباطل است.
در مقابل
مشهور، گروهى از معاصران آن را
حرام ندانستهاند، مگر آنكه عمل حرامى همچون
زیان رساندن به
مومن بر آن مترتب گردد.
جمعي از پژوهشگران زير نظر سيد محمود هاشمي شاهرودي فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، ج۴، ص۶۸۲-۶۸۱
