وقتى مکلفى به اجمال، متوجه می‌شود که یک موضوع در اسلام داراى حکمى است، وظیفه دارد از حکم واقعی آن جست و جو و تحقیق نماید، حال پس از آن، یا به حکم شرعی واقعی، قطع پیدا می‌کند که به او " قاطع " گفته می‌شود و قطع او برایش حجت است، و یا ظن پیدا می‌کند که به او " ظان " اطلاق می‌گردد، و یا در حکم واقعى دچار شک می‌گردد که به او " شاک " می‌گویند.
در صورت انفتاح باب علمی و حجیت ظن خاص، اگر ظن او به حکم شرعى از راه هاى معتبر ( امارات معتبر ) به دست آمده باشد، این ظن، در حق او حجت است؛ اما اگر ظن، از راه هاى غیر معتبر، مثل قیاس، به دست آمده باشد، حکم شک را دارد و باید به وظیفه شاک عمل نماید .
و در صورت انسداد باب علم و علمی و حجیت ظن مطلق، هر ظنى از هر راهى براى او پدید آید، حجت است، مگر این که از ظنونى باشد که از تمسک به آن نهی شده است، مثل : ظن خاص حاصل از قیاس .
