عَمِلَ – به کسر میم (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عَمِلَ:
(مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثى) عَمِلَ: از مادّه «عمل» به معنى كارى كه انسان از روى قصد انجام مى‌دهد
و عمل صالح آن‌چنان كه در آيه آمده است مفهوم وسيع و گسترده‌اى دارد كه تمام فعاليت‌هاى مثبت و مفيد و سازنده را در همه زمينه‌هاى علمى و فرهنگى و اقتصادى و سياسى و نظامى و مانند آن شامل مى‌شود.
از اختراع دانشمندى كه براى كمک به انسان‌ها سال‌ها زحمت كشيده گرفته، تا مجاهدت‌هاى شهيد جان بر كفى كه در صحنه مبارزه حق و باطل آخرين قطره‌هاى خون خود را نثار مى‌كند و از درد و رنجى كه مادر با ايمانى به هنگام آوردن نوزاد و سپس براى تربيت او متحمل مى‌شود گرفته، تا زحماتى كه دانشمندان براى نوشتن كتاب‌هاى پر ارجشان مى‌كشند، همه را فرامى‌گيرد. از بزرگ‌ترين كارها همچون رسالت انبيا، تا كوچک‌ترين برنامه‌ها همچون كنار زدن يک سنگ كوچک از وسط جاده، همه در اين مفهوم وسيع جمع است.
در عمل صالح اگر انگيزه ايمان در كار نباشد غالبا عمل آلوده مى‌شود و اگر آلوده نشود بسيار استثنائى است و اما اگر ريشه‌هاى درخت عمل صالح از آب توحيد و ايمان به «اللّه» سيراب شود كم‌تر ممكن است آفاتى همچون عجب و ريا و تظاهر و خودبينى و امثال آن در آن راه يابد. به همين دليل قرآن مجيد غالبا اين دو را با هم پيوند مى‌دهد، چرا كه پيوندشان يك واقعيت عينى و ناگسستنى است.
در
سوره عصر مى‌خوانيم:
(وَ الْعَصْرِ إِنَّ الْإِنْسانَ لَفی خُسْرٍ إِلاَّ الَّذينَ آمَنوا وَ عَمِلوا الصّالِحاتِ ...) «به عصر سوگند كه انسان‌ها همه در زيانند، مگر كسانى كه ايمان آورده و اعمال صالح انجام داده‌اند... .»
به موردی از کاربرد
عَمِلَ در
قرآن، اشاره می‌شود:
(مَنْ عَمِلَ صالِحًا مِّن ذَكَرٍ أَوْ أُنثَى وَ هُوَ مؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَياةً طَيِّبَةً وَ لَنَجْزيَنَّهُمْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ ما كانواْ يَعْمَلونَ) (هر كس كار شايسته‌اى انجام دهد، خواه مرد باشد يا زن، در حالى كه مؤمن است، به طور مسلم او را حيات پاكيزه‌اى مى‌بخشيم و پاداش آن‌ها را مطابق بهترين اعمالى كه انجام مى‌دادند، خواهيم داد.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
(مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثى وَ هُوَ مؤْمِنٌ فَلَنُحْييَنَّهُ حَياةً طَيِّبَةً ...) وعده جميلى است كه به زنان و مردان مؤمن مى‌دهد، كه عمل صالح كنند و در اين وعده جميل فرقى ميان زنان و مردان در قبول ايمانشان و در اثر اعمال صالحشان كه همان احياء به حيات طيبه و اجر به احسن عمل است نگذاشته و اين تسويه ميان مرد و زن على رغم بنائى است كه بيش‌تر غير موحدين و اهل كتاب از يهود و نصارى داشتند و زنان را از تمامى مزاياى دينى و يا بيش‌تر آن محروم مى‌دانستند و مرتبه زنان را از مرتبه مردان پايين‌تر مى‌پنداشتند و آنان را در وضعى قرار داده بودند كه به هيچ وجه قابل ارتقاء نبود.
پس اينكه فرمود:
(مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثى وَ هُوَ مؤْمِنٌ) حكمى است كلى نظير تاسيس قاعده‌اى براى هر كس كه عمل صالح كند، حالا هر كه مى‌خواهد باشد، تنها مقيدش كرده به اينكه صاحب عمل، مؤمن باشد و اين قيد در معناى شرط است، چون عمل در كسى كه مؤمن نيست حبط مى‌شود و اثرى بر آن مترتب نيست هم چنان كه خداى تعالى فرموده:
(وَ مَنْ يَكْفُرْ بِالْإيمانِ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهُ) و نيز فرموده:
(وَ حَبِطَ ما صَنَعوا فيها وَ باطِلٌ ما كانوا يَعْمَلونَ)
• شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «عَمِلَ»، ج۳، ص۲۴۶-۲۴۷.
