یئوس و قَنوط (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یئوس و قَنوط :
( ) يئوس و قَنُوطٌ: در اينكه
«يئوس» و
«قنوط» به يک معنى است، يعنى
انسان نوميد، يا دو معنى مختلف دارد؟ و تفاوت ميان اين دو چيست؟ در ميان مفسران گفتگوست:
بعضى هردو را به يک معنى (در
آیه براى تأكيد) دانسته‌اند؛ ولى بعضى
«يئوس» را از ماده
«يأس» به معنى وجود نوميدى در درون
قلب و
«قنوط» را به معنى ظاهر ساختن آن در چهره و در
عمل دانسته‌اند.
به موردی از کاربرد يئوس و قَنُوطٌ در
قرآن، اشاره می‌شود:
(لَا يَسْأَمُ الْإِنسَانُ مِن دُعَاء الْخَيْرِ وَ إِن مَّسَّهُ الشَّرُّ فَيَؤُوسٌ قَنُوطٌ) (انسان هرگز از درخواست نيكى و نعمت خسته نمى‌شود و اگر شرّ و بدى به او رسد، بسيار
مأیوس و نوميد مى‌گردد.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه
یسئم از مصدر سامه است كه به معناى ملال و آزردگى است و كلمه يؤس و قنوط هر دو به معناى قطع شدن اميد است، و كلمه دعا به معناى طلب است.
از اين آيه شريفه شروع به پايان دادن سوره شده و علت جحود و لجبازى
کفار در مقابل حق صريح را بيان مى‌كند و مى‌فرمايد: انسان به خودش مغرور است، وقتى شرى به او مى‌رسد كه از دفعش عاجز مى‌ماند، از هر خيرى مايوس گشته، متوسل به دعاء و درخواست و توجه به پروردگارش مى‌شود. و اگر خيرى به او برسد به آن خير مشغول و سرگرم مى‌شود و دچار خودبينى و خودپسندى شده و همان خير، هر
حق و حقيقتى را از ياد او مى‌برد.
و معناى آيه اين است كه: انسان از طلب خير خسته نمى‌شود، هر چه را كه براى زندگيش نافع ببيند در طلبش برمى‌خيزد و اگر شرى به او برسد بيش از اندازه دچار نوميدى و ياس مى‌گردد، چون مى‌بيند اسبابى را كه به آن‌ها تكيه داشت همه از كار افتاده. و اين نوميدى‌اش به بيانى كه خواهد آمد منافات ندارد با اينكه در همين حال به خدا اميد ببندد.
مرحوم طبرسى در مجمع البيان در ميان اين دو چنين فرق گذاشته كه «يأس» نوميدى از خير است و «قنوط» نوميدى از رحمت. ولى آنچه از موارد استعمال واژه «يأس» و «قنوط» در قرآن مجيد به دست مى‌آيد اين است كه «يأس» و «قنوط» تقريبا در يک معنى به كار مى‌رود، مثلا در داستان يوسف مى‌خوانيم كه يعقوب فرزندان خود را از يأس از
رحمت الهى برحذر داشت، در حالى كه آن‌ها در مورد پيدا كردن يوسف هم قلبا مأيوس بودند و هم نشانه‌هاى يأس را ظاهر كرده بودند (يوسف/ ۸۷). و در مورد قنوط در داستان بشارت فرزند به
ابراهیم مى‌خوانيم كه او از اين مسأله اظهار تعجب كرد، امّا فرشتگان به او
«گفتند: ما تو را به حق بشارت داديم، بنابراين از مأيوسان مباش»
(قٰالُوا بَشَّرْنٰاكَ بِالْحَقِّ فَلاٰ تَكُنْ مِنَ اَلْقٰانِطِينَ)
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «یئوس و قَنوط »، ج۴، ص۷۵۵.
