یَوم (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یَوم:
(اَلْيَوْمَ أَكْمَلْتُ) یَوم:
(... اَلْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ...)
«امروز دين شما را تكميل كردم»
به موردی از کاربرد
یَوم در
قرآن، اشاره می‌شود:
(حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ وَ الْدَّمُ وَ لَحْمُ الْخِنْزِيرِ وَ مَا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللّهِ بِهِ وَ الْمُنْخَنِقَةُ وَ الْمَوْقُوذَةُ وَ الْمُتَرَدِّيَةُ وَ النَّطِيحَةُ وَ مَا أَكَلَ السَّبُعُ إِلاَّ مَا ذَكَّيْتُمْ وَ مَا ذُبِحَ عَلَى النُّصُبِ وَ أَن تَسْتَقْسِمُواْ بِالأَزْلاَمِ ذَلِكُمْ فِسْقٌ الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُواْ مِن دِينِكُمْ فَلاَ تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَ رَضِيتُ لَكُمُ الإِسْلاَمَ دِينًا فَمَنِ اضْطُرَّ فِي مَخْمَصَةٍ غَيْرَ مُتَجَانِفٍ لِّإِثْمٍ فَإِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ) (گوشت مردار و خون و گوشت خوک و حيوانى كه به غير نام
خدا ذبح شود و حيوان خفه شده و به زجر كشته شده و حيوانى كه براثر پرت شدن از بلندى بميرد و حيوانى كه به ضرب شاخ حيوان ديگرى مرده باشد. و باقيمانده صيد حيوان درنده- مگر آن‌كه بموقع به آن شكار برسيد و آن را سر ببريد- و حيوانى كه روى
بت‌ها يا در برابر آن‌ها ذبح مى‌شود، همه بر شما حرام شده است و همچنين تقسيم كردن گوشت حيوان بوسيله چوبه‌هاى تيرِ مخصوص بخت آزمايى؛ تمام اين اين‌ها، فسق و گناه است.- امروز،
کافران از شكست آيين شما مأيوس شدند؛ بنابراين، از آن‌ها نترسيد و از مخالفت من بترسيد! امروز،
دین شما را برايتان كامل كردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و
اسلام را به عنوان آيين جاودان شما پذيرفتم- امّا كسانى كه در حال گرسنگى، ناچار شوند و تمايل به
گناه نداشته باشند، مانعى ندارد كه از گوشت‌هاى ممنوع بخورند؛- خداوند، آمرزنده و مهربان است.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: به يكديگر مربوطند و براى افاده يک غرض قالب گيرى شده‌اند و در سابق بيان اين معنا گذشت. پس دينى كه خداى تعالى امروز تكميلش كرد و نعمتى كه تمامش فرمود- كه به حسب حقيقت يک چيز هستند- همان چيزى بوده كه كفار تا قبل از امروز به آن طمع بسته بودند و
مؤمنین هم از آن مى‌ترسيدند و خداى تعالى
کفار را مايوس نموده، دين خود را تكميل و نعمت خود را تمام كرد و در نتيجه نهى كرد از اينكه از كفار بترسيد، پس آن امرى و آن چيزى كه خداى تعالى مسلمانان را امر فرموده به اينكه در باره آن چيز از او بترسند، همان چيزى است كه نهيشان كرد از اينكه در باره آن از كفار بترسند و آن چيز عبارت است از خاموش شدن نور دين و مسلوب شدن اين نعمت و موهبت، به دست كفار.
(الْيَوْمَ أُحِلَّ لَكُمُ الطَّيِّبَاتُ وَ طَعَامُ الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ حِلٌّ لَّكُمْ وَ طَعَامُكُمْ حِلُّ لَّهُمْ وَ الْمُحْصَنَاتُ مِنَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ الْمُحْصَنَاتُ مِنَ الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ مِن قَبْلِكُمْ إِذَا آتَيْتُمُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ مُحْصِنِينَ غَيْرَ مُسَافِحِينَ وَ لاَ مُتَّخِذِي أَخْدَانٍ وَ مَن يَكْفُرْ بِالإِيمَانِ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهُ وَ هُوَ فِي الآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِينَ) (امروز چيزهاى پاكيزه براى شما
حلال شده و همچنين طعام اهل كتاب، براى شما حلال است و طعام شما براى آن‌ها حلال و نيز زنان پاكدامن از مسلمانان و زنان پاكدامن از كسانى كه پيش از شما به آن‌ها كتاب آسمانى داده شده، حلالند؛ هنگامى كه مهر آن‌ها را بپردازيد و پاكدامن باشيد؛ نه زناكار و نه دوست پنهانى و نامشروع گيريد. و كسى كه آنچه را بايد به آن ايمان بياورد، انكار كند اعمال او تباه مى‌گردد و در سراى ديگر، از زيانكاران خواهد بود.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: در اين آيه حكم طيبات اعاده شده، با اينكه قبلا يعنى در آيه قبلى فرموده بود كه حكم طيبات حليت است و آيه با كلمه اليوم آغاز شده تا دوباره اين منت را به رخ بندگان مؤمن خود بكشد، كه طيبات را براى آنان حلال كرده آن گاه فرموده طعام اهل كتاب و زنان پاكدامن ايشان نيز از طيبات است.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
آيا منظور از «اليوم» (امروز) در آيه مورد بحث كدام روز است؟ كه هم دين در آن روز كامل شده و هم نعمت خداوند تكامل يافته و هم خداوند آيين
اسلام را به عنوان آيين نهايى مردم جهان پذيرفته است. در اين بحث مهم، ميان مفسران سخن بسيار است، ولى آنچه جاى شک نيست اين است كه چنين روزى بايد روز بسيار مهمّى در تاريخ زندگى
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) باشد، نه يک روز ساده و عادى و معمولى، زيرا اين همه اهميّت براى يک روز عادى معنى ندارد.
در پاره‌اى از روايات آمده است كه بعضى از
یهود و نصارى با شنيدن اين آيه، گفتند:
اگر چنين آيه‌اى در كتب آسمانى ما نقل شده بود، ما آن روز را روز عيد قرار مى‌داديم.
بخشى از آيه مورد بحث درباره احكام گوشت‌هاى حلال و حرام نازل شده، آيا منظور از آن «روز» روزى است كه اين‌گونه احكام نازل شده است؟ قطعا چنين نيست، زيرا نزول اين احكام واجد اين همه اهميّت نيست و باعث تكميل دين هم نيست، زيرا در دنباله اين سوره به احكام ديگرى نيز برخورد مى‌كنيم.
آيا منظور از آن، «روز عرفه» است؟ پاسخ اين سؤال نيز منفى است، چرا كه نشانه‌هاى فوق بر آن روز تطبيق نمى‌كند و حادثه خاصى كه باعث يأس كفار شود در آن روز واقع نشد.
آيا مراد «روز فتح مكه» است؟ خير، زيرا تاريخ نزول اين سوره (مائده) مدت‌ها بعد از فتح مكه بوده است و يا منظور روز «نزول آيات سوره برائت» است؟ كه آن هم مدت‌ها قبل از نزول اين سوره بوده است.
از همه عجيب‌تر احتمالى است كه بعضى داده‌اند كه اين روز، روز ظهور اسلام و يا بعثت پيامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) باشد با اينكه آن‌ها هيچ‌گونه ارتباطى با روز نزول اين آيه ندارد و سال‌هاى متمادى در ميان آن‌ها فاصله بوده است.
در اين‌جا احتمال ديگرى داده شده كه مورد تأييد تمام مفسران شيعه و روايات متعدد است كه با محتويات آيه نيز كاملا سازگار است و آن اينكه:
منظور «روز غدير خم» است، روزى كه پيامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)
امیر مؤمنان علی (علیه‌السلام) را رسما براى جانشينى خود تعيين كرد، آن روز بود كه كفار در ميان امواج يأس فرورفتند، در اين روز بود كه نعمت خدا براى آينده مردم تكامل يافت و اسلام با تكميل برنامه‌هايش به عنوان آيين نهايى از سوى خداوند پذيرفته شد. امّا منظور از «اليوم» در آيه ۵ سوره مائده كه مى‌فرمايد:
(اَلْيَوْمَ أُحِلَّ لَكُمُ اَلطَّيِّبٰاتُ وَ طَعٰامُ اَلَّذِينَ أُوتُوا اَلْكِتٰابَ حِلٌّ لَكُمْ وَ طَعٰامُكُمْ حِلٌّ لَهُمْ)
«امروز آنچه پاكيزه است براى شما حلال شده و غذاهاى اهل كتاب براى شما حلال و غذاهاى شما براى آن‌ها حلال است...»
به عقيده جمعى از مفسران «روز عرفه» و به عقيده بعضى، بعد از فتح خيبر است، ولى بعيد نيست كه همان روز
غدیرخم و پيروزى كامل اسلام بر كفار بوده باشد.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «یَوم»، ج۴، ص۷۸۷.
