• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

آیات جبر و اختیار

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



آیاتی از قرآن از نظر استناد افعال انسان به خدا یا خودش را آیات جبر و اختیار گویند.




" جبر " در لغت به اصلاح شى ء و نوعى از قهر گویند.



در اصطلاح علم کلام به تحمیل اراده اطلاق مى گردد.



در کیفیت استناد فعل به بندگان سه نظر وجود دارد:
۱. جبر مطلق؛ یعنى انسان در همه افعالش مجبور است ؛
۲. اختیار مطلق (تفویض) ؛ یعنى انسان در همه افعالش مختار است؛
۳. نظریه " لا جبر ولا تفویض " که سلب جبر و اختیار مطلق است .



طرفداران هر یک از نظریه هاى فوق، براى اثبات گفتار خویش به آیاتى از قرآن کریم متمسک شده اند؛ از این رو، آیاتى را که جبریون براى اثبات مدعاى خویش بدان تمسک جسته اند، " آیات جبر " گفته اند.



آیات زیر به آیات جبر شهرت یافته اند: ۲۵۳ بقره؛ ۱۴۵ آل عمران؛ ۱۰۷، ۱۳۷ و ۱۴۸ و ۱۴۹ انعام؛ ۱۸۷ اعراف؛ ۴۲ انفال؛ ۵۱ و ۵۲ توبه؛ ۹۹ و ۱۰۰ یونس؛ ۳۷ و ۳۸ احزاب؛ ۱۱ فاطر؛ ۸ و ۱۲ شوری؛ ۲۰ زخرف؛ ۴۹ و ۵۲ ـ ۵۳ قمر؛ ۲۲ حدید؛ ۵ حشر؛ ۱۱ تغابن؛ ۱۲ طلاق؛ ۳۱ و ۵۶ مدثر؛ ۳۰ و ۳۱ دهرو ۲۹ تکویر.



در مقابل نظریه جبر، طرف داران نظریه تفویض نیز براى اثبات مدعاى خویش به آیاتى از قرآن کریم تمسک جسته اند که به " آیات اختیار " معروف گشته اند.



در مقابل طرفداران نظریه ا ختیار مطلق ( تفویض )، براى به کرسى نشاندن مدعاى خویش، به آیات ۲۸ اعراف؛ ۵۱ انفال؛ ۱۰ حج؛ ۴۶ فصلت؛ ۲۹ قو ... تمسک جسته اند.



گفتنى است که هیچ یک از دو نظریه جبر و تفویض را دانشمندان امامیه نپذیرفته اند و به پیروى از امامان اهل بیت نظریه " امر بین الأمرین"، را اختیار نموده اند و آیاتى را که جبرگراها و مفوضه (طرف داران نظریه اختیار مطلق ) براى مدعاى خویش بدان تمسک جسته اند، پاسخ گفته اند.



طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیرالقرآن، ج۱، ص۹۴-۱۱۰.    
طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیرالقرآن، ج۱۱، ص۳۶.    
قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس قرآن، ج۲، ص۲.
معرفت، محمد هادی، التمهید فى علوم القرآن، ج۳، ص۱۶۶-۱۹۹.
سبحانی، جعفر، منشور جاوید قرآن، ج۴، ص۳۱۵-۳۸۸.


 
۱. بقره/سوره۲، آیه۲۵۳.    
۲. آل عمران/سوره۳، آیه۱۴۵.    
۳. انعام/سوره۶، آیه۱۰۷.    
۴. انعام/سوره۶، آیه۱۳۷.    
۵. انعام/سوره۶، آیه۱۴۸.    
۶. انعام/سوره۶، آیه۱۴۹.    
۷. اعراف/سوره۷، آیه۱۸۷.    
۸. انفال/سوره۸، آیه۴۲.    
۹. توبه/سوره۹، آیه۵۱.    
۱۰. توبه/سوره۹، آیه۵۲.    
۱۱. یونس/سوره۱۰، آیه۹۹.    
۱۲. یونس/سوره۱۰، آیه۱۰۰.    
۱۳. احزاب/سوره۳۳، آیه۳۷.    
۱۴. احزاب/سوره۳۳، آیه۳۸.    
۱۵. فاطر/سوره۳۵، آیه۱۱.    
۱۶. شوری/سوره۴۲، آیه۸.    
۱۷. شوری/سوره۴۲، آیه۱۲.    
۱۸. زخرف/سوره۴۳، آیه۲۰.    
۱۹. قمر/سوره۵۴، آیه۴۹.    
۲۰. قمر/سوره۵۴، آیه۵۳-۵۲.    
۲۱. حدید/سوره۵۷، آیه۲۲.    
۲۲. حشر/سوره۵۹، آیه۵.    
۲۳. تغابن/سوره۶۴، آیه۱۱.    
۲۴. طلاق/سوره۸۶، آیه۱۲.    
۲۵. مدثر/سوره۷۴، آیه۳۱.    
۲۶. مدثر/سوره۷۴، آیه۵۶.    
۲۷. دهر/سوره۷۶، آیه۳۰.    
۲۸. دهر/سوره۷۶، آیه۳۱.    
۲۹. تکویر/سوره۸۱، آیه۲۹.    
۳۰. اعراف/سوره۷، آیه۲۸.    
۳۱. انفال/سوره۸، آیه۵۱.    
۳۲. حج/سوره۲۲، آیه۱۰.    
۳۳. فصلت/سوره۴۱، آیه۴۶.    
۳۴. ق/سوره۵۰، آیه۲۹.    




مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی.    



جعبه ابزار