آیین بلاغت (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آئين بلاغت کتابی از
احمد امین شیرازی است که شرح فارسی بر
کتاب مختصر المعانی است ، این کتاب از نگارش روانی برخوردار است.
« آئين بلاغت»، تأليف احمد امين شيرازى، شرحى فارسى بر كتاب« مختصر المعاني»
سعدالدين تفتازانى ( متوفى ۷۹۲ ق) است كه با قلمى روان نگارش شده است.
كتاب« مختصر المعاني»
تفتازانى ، شرحى است بر«
تلخيص المفتاح »
خطيب قزوينى ( متوفى ۷۳۹ ق) كه آن نيز تلخيص«
مفتاح العلوم »
سكاكى ( متوفى ۶۲۶ ق) است؛ بنابراين، در شرح امين شيرازى هر كجا كه« مصنف» ذكر شده، منظور خطيب قزوينى و هر كجا كه« شارح» آمده، منظور تفتازانى است.
جلد دوم كتاب، مشتمل بر پنج باب«
متعلقات فعل »،«
قصر »،«
انشاء »،«
فصل و وص ل» و«
ايجاز ،
اطناب و
مساوات » است. جلدهاى ديگر در نسخه هاى بعدى عرضه خواهد شد.
از مهم‌ترين مباحث كتاب باب« فصل و وصل» است كه نويسنده در مقدمه كتاب پيرامون آن مى‌نويسد:« از مهم‌ترين باب‌ها و مباحث
علم معانى است. در اهميت اين باب همين بس كه علماء فن بيان گفته اند اگر كسى همه مباحث اين علم را بياموزد و اين باب را نخواند، بهره اى از اين علم نبرده است».
همچنين در جاى ديگرى از كتاب مى نويسد:« مهم‌ترين بحث علم معانى، باب فصل و وصل است و مدار و مركز اين باب بحث جامع است».
( همان، ص ۱۶۵).
شيوه نگارش شرح بدين‌گونه است كه تكه‌اى از عبارت كتاب ذكر و سپس شرح و توضيح شده است. گاهى نويسنده عبارتى را از خود افزوده و شرح كرده است؛ به عنوان نمونه در صفحه ۱۱ كتاب مى‌نويسد:« السكاكي ذكر»
و سپس متذكر مى‌شود كه اين عبارت، جزء متن مصنف نيست، بلكه جزء شرح است كه براى روشن شدن متن بعد، شارح ذكر كرده است. وى توضيح مى‌دهد كه« چون عبارات مصنف، تلخيص شده از كتاب سكاكى است، گاهى فهميدن آن منوط به كلام ايشان است»، سپس به توضيح كلام سكاكى مى پردازد.
نويسنده اگرچه معمولاً قائلين اقوالى را كه خود در توضيحات خويش، مورد استناد قرار داده، نام نبرده است، اما از قائلينى كه مصنف از ذكر آنها خوددارى كرده، نام برده است؛ مثلاً مى‌گويد: منظور از بعضى در عبارت« لبعضهم»، شارح خلخالى است.
وى از قائلين اشعار، در ضمن مطالبش ياد مى‌كند؛ به عنوان مثال در صفحه ۱۷ شعر قبل را از
خزيمى و شعر موجود را از
على بن احمد جوهرى مى داند.
در مواردى كه قزوينى عبارتى از سكاكى را به دليلى تغيير داده، به آن اشاره شده است؛ به عنوان مثال در صفحه ۱۵۵ كتاب، عبارت سكاكى را ذكر و اشاره مى كند كه به نظر مصنف عبارت سكاكى ايراد داشته و لذا دو تغيير در عبارت صورت داده است. سپس دليل هريك از تغييرات را توضيح مى‌دهد و در انتها نيز چنين مى‌نويسد:« شارح بعداً مى‌گويد: حق با سكاكى است و تغيير مصنف بيجا و نادرست است».
از ويژگى‌هاى ممتاز نويسنده، رعايت مقام استاد و ذكر ياد او با عبارات احترام آميز است. او در بخشى از كتاب چنين از استاد خويش ياد مى‌كند:« استاد والامقام ما حضرت حجة الحق
محمدتقى اديب نيشابورى ...»
نرم افزار جامع ادبیات عرب ،مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
