أسس الحدود و التعزیرات (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«اسس الحدود و التعزیرات» جلد دوم از سلسله دروس خارج آیت‌الله تبریزی است که بر مبنای متن
شرائع الاسلام سامان یافته و در آن
احکام و مسایل مربوط به
حدود و
تعزیرات تحقیق شده است.
شرحی تفصیلی و تعلیماتی- استدلالی بر فتاوی،
احکام و مسایل
محقق حلی در
شرائع الاسلام است که به
دلیل طبقه بندی مناسب مباحث و توجه به فروعات مبتلی به در زندگی اجتماعی و فردی مورد توجه آیت‌الله تبریزی قرار گرفته است در هر مبحث در ذیل متن، تعاریف اصطلاحات،
ادله فقهی و فروعات بررسی شده و با تکیه بر
وسائل الشیعه مستندات هر حکم و نحوه
استنباط و استخراج
حکم فقهی تبیین شده است.
ابتدا تعریف حد و
تعزیر مورد مناقشه قرار گرفته و اشکالات تعریف محقق حلی بیان شده است. محقق حلی حد را به هر
عقوبت تعیین شده و
تعزیر را به عقوبت‌های معین نشده تعریف کرده است که مؤلف با نقل عبارتی از مسالک، مقدر و معین نبودن تعزیرات را نپذیرفته و با ذکر مثال‌هایی مشخص ساخته که تقدیر در برخی از تعزیرات وجود دارد.
در ادامه افزون بر شواهد و مثال‌های منقول از مسالک، مثال‌های فقهی دیگری از سوی مؤلف شناسایی شده است. اسباب حد و تعزیر در ادامه بررسی گردیده و این جا نیز در اسباب تعزیر بر صاحب شرائع ایراد وارد شده است.
در مسایل و فروعات حد به تفصیل از
حد زنا و آنچه در حکم زناست،
حد قذف،
حد شرب خمر،
حد سرقت و
حد قطع طریق بحث شده و احکام و مسایل آن بررسی شده است. در
منابع فقهی و
ادله احکام برای هر یک از جنایت‌ها، مجازات‌های معینی معرفی شده است. نویسنده ضمن بررسی و توضیح نظریات صاحب شرائع از
احادیث و آیاتی که مستند این
حدود قرار گرفته‌اند و نحوه
دلالت و کیفیت استنباط حکم فقهی از آنها بحث کرده و به مقایسه میان مدلولات ادله فقهی پرداخته است. تکیه اصلی نویسنده بر
روایات کتاب وسائل الشیعه است و اعتنایی به دلیل
عقل و
اجماع ندارد.
در مبحث زنا از موجبات حد زنا، تعریف زنا، غیر ذی حشفه، شروط حد زنا، نقش علم به حرمت،
اختیار،
بلوغ، دخول،
تمکن، آزادی و دیگر شرایطی که موجب تحقق حد زنا می‌شوند و در راستای طرح این شرایط از مفهوم شبهه،
اکراه، دعوی زوجیت، زنای فرد کور بحث شده است و از مبانی فقهی استنباط شده که دعوی زوجیت موجب سقوط حد است. ادله مختلف ثبوت زنا از
اقرار،
بینه و
شهادت بررسی شده و کیفیت انجام هر کدام از این دلایل تشریح گردیده است.
اقسام حد زنا و زنا با محارم نسبی و سببی، زنا با
محارم رضاعی و دیگر اشکال زنا و نیز حد هر کدام با تحقیق در
روایات مربوطه و کیفیت اجرای مجازات‌ها تحلیل شده و فروعات متعددی طرح شده است.
باب بعدی به
لواط،
حق و
قیادت که از توابع مبحث زنا هستند به همراه مسایل و
ادله فقهی و مجازات خاص هر یک ارائه شده است. شرط مهم دیگر در پذیرش شاهد،
طهارت مولد است که مستندات متعددی از روایات در اهمیت این شرط طرح شده سپس
احکام ید و نقش آن در اثبات مالکیت تبیین گردیده است. در مبحث سوم از
موجبات حد قذف، مصادیق قذف، شرایط قاذف، مقذوف و احکام و مسایل هر کدام از این فروعات و تشریح سنت و
سیره پیامبر و
ائمه و روایات بحث شده است.
سب النبی و
سب ائمه و
مدعیان نبوت و
سحر در ذیل مبحث قذف مطرح شده و به عنوان گناهانی که مجازات معین و مقدر شرعی دارند، مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
در باب چهارم ضمن معرفی موجبات شرب خمر و مفهوم مسکر از
حد شرب خمر و
احکام فقاع و
احکام عصیر عنبی و نحوه اجرا و انجام حد و مجازات مربوطه بحث شده است باب پنجم درباره
سرقت و
احکام، شرایط و تکرار سرقت می‌باشد.
از فروعات این باب مشخص است که در
روایات و سنت معصومین شرایط سخت گیرانه‌ای جهت قطع دست
دزد در نظر گرفته شده و توجه به این شرایط مشخص می‌سازد که مفهوم سرقت موجب حد، به آسانی قابل تحقق نیست. در باب بعدی از مجازات محارب و کیفیت اجرای آن و تعذیب محارب سخن رفته و بخش بعدی به تعزیرات اختصاص یافته و در سه مبحث از
احکام مرتد، احکام وطی بهیمه و
استمنا بحث شده و مبحث پایانی به دفاع مشروع اختصاص یافته است.
نرم افزار مجموعه آثار محقق حلی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
