• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابن‌رطبی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



اِبن رُطَبی‌، فقیهشافعی ‌، قاضی ‌ و محتسب ‌ بغداد در روزگار مسترشد بالله‌ بود.



ابن رُطَبی‌، یا ابن رَطَبی‌، ابوالعباس‌ احمد بن سلامة بن عُبیدالله‌ (یا عبدالله‌) بن مخلد بجلی‌ کرخی‌ (۴۶۰- ۵۲۷ق‌/۱۰۶۸-۱۳۳م‌)، فقیه‌ شافعی‌ ، قاضی‌ و محتسب‌ بغداد در روزگار مسترشد بالله‌ ، بیست‌ونهمین‌ خلیفه عباسی‌ .


وی‌ اهل‌ کرخ‌ جُدّان‌
[۱] ابن عساکر، علی‌، تبیین‌ کذب‌ المفتری‌، ج۱، ص۳۲۱، دمشق‌، ۱۳۴۷ق‌/۱۹۲۸م‌.
(کرخ‌ یعقوبا) جایی‌ نزدیک‌ خانقین‌ عراق ‌ بود.


نخست‌ نزد شیخ‌ ابواسحاق‌ ابراهیم‌ شیرازی‌ ، ابونصر بن صباغ‌ و شیخ‌ ابوبکر چاچی‌ به‌ تحصیل‌ پرداخت‌. سپس‌ به‌ اصفهان ‌ رفت‌ و از امام‌ ابوبکر محمد بن ثابت‌ خجندی ‌، مدّرس‌ نظامیه آن‌ شهر، فقه ‌ و حدیث ‌ آموخت‌ و برای‌ شنیدن‌ حدیث‌ محضر بسیاری‌ دیگر از بزرگان‌ عصر خود، از جمله‌ ابوالقاسم‌ بُسری‌ و ابونصر زینبی‌ را درک‌ کرد.
[۲] سمعانی‌، عبدالکریم‌، الانساب‌، ج۱، ص۱۷۵، حیدرآباددکن‌، ۱۴۰۰ق‌/۱۹۸۰م‌.
[۳] ابن جوزی‌، عبدالرحمان‌، المنتظم‌، ج۱۰، ص۳۱، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۵۸ق‌/۱۹۳۹م‌.
[۴] صفدی‌، خلیل‌، الوافی‌ بالوفیات ج۶، ص۳۹۷، ‌ به‌ کوشش‌ س‌ ددرینگ‌، بیروت‌، ۱۳۹۲ق‌/۱۹۷۲م‌.
[۵] سبکی‌، عبدالوهاب‌، طبقات‌ الشافعیة الکبری‌، ج۴، ص۳۸، بیروت‌، دارالمعرفة.
[۶] اسنوی‌، عبدالرحیم‌، طبقات‌ الشافعیه‌، ج۱، ص۵۸۶، به‌ کوشش‌ عبدالله‌ الجبوری‌، بغداد، ۱۳۹۰ق‌/۱۹۷۰م‌.



پس‌ از فراغ‌ از تحصیل‌ به‌ بغداد بازگشت‌ و چندی‌ گوشه‌ گرفت‌ و زهد اختیار کرد. سپس‌ نز د بنی‌ عباس‌ منزلت‌ یافت‌ و به‌ مقاماتی‌ چون‌ قضای‌ برخی‌ از محلات‌ بغداد، احتساب‌ شهر بغداد (پس‌ از مرگ ‌ برادرش‌ در ۴۹۲ق‌/۱۰۹۹م‌)، نظارت‌ بر اوقاف‌، نظارت‌ بر امور آرامگاههای‌ خلفای‌ عباسی‌ نایل‌ گشت‌ و از آن‌ پس‌، پرورش‌ فرزندان‌ خلیفه‌، خاصه‌ ابوجعفر منصور (الراشد بالله‌)، به‌ عهده او محول‌ گردید؛
[۷] ابن عساکر، علی‌، تبیین‌ کذب‌ المفتری‌، ج۱، ص۳۲۲، دمشق‌، ۱۳۴۷ق‌/۱۹۲۸م‌.
.
[۸] صفدی‌، خلیل‌، الوافی‌ بالوفیات‌ ج۶، ص۳۹۷، به‌ کوشش‌ س‌ ددرینگ‌، بیروت‌، ۱۳۹۲ق‌/۱۹۷۲م‌.
[۹] اسنوی‌، عبدالرحیم‌، طبقات‌ الشافعیه‌، ج۱، ص۵۸۶، به‌ کوشش‌ عبدالله‌ الجبوری‌، بغداد، ۱۳۹۰ق‌/۱۹۷۰م‌.



وی‌ در بغداد درگذشت‌ و در باب‌ ابرز، در جوار استادش‌ شیخ‌ ابواسحاق‌ شیرازی‌ ، به‌ خاک‌ سپرده‌ شد.
[۱۰] ا بن جوزی‌، عبدالرحمان‌، المنتظم‌، ج۱۰، ص۳۱، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۵۸ق‌/۱۹۳۹م‌.
[۱۱] ابن اثیر، علی‌، اللباب‌، ج۳، ص۹۱، بیروت‌، دارصادر.



ابن رُطَبی‌ را در فقه‌ شافعی‌، آداب‌ مناظره ‌، خلاف‌ و لطف‌ سخن‌ سرآمدِ اقران‌ شمرده‌اند.
[۱۲] سمعانی‌، عبدالکریم‌، الانساب‌، ج۱، ص۱۷۵، حیدرآباددکن‌، ۱۴۰۰ق‌/۱۹۸۰م‌.
[۱۳] ابن عساکر، علی‌، تبیین‌ کذب‌ المفتری‌، ج۱، ص۳۲۲، دمشق‌، ۱۳۴۷ق‌/۱۹۲۸م‌.



تنی‌ چند، چون‌ علی‌ بن احمد یزدی‌ ، یحیی‌ بن ثابت‌ بقّال‌ ، یحیی‌ بن بَوش‌ ، از او روایت ‌ کرده‌اند.
[۱۴] صفدی‌، خلیل‌، الوافی‌ بالوفیات‌ ج۶، ص۳۹۷، به‌ کوشش‌ س‌ ددرینگ‌، بیروت‌، ۱۳۹۲ق‌/۱۹۷۲م‌.
[۱۵] سبکی‌، عبدالوهاب‌، طبقات‌ الشافعیة الکبری‌، ج۴، ص۳۸، بیروت‌، دارالمعرفة.



نیز او را از جمله‌ سران‌ و ائمه شافعی‌ و مردی‌ خردمند، تیزبین‌، باوقار و صحیح‌ الرأی‌ خوانده‌اند
[۱۶] سمعانی‌، عبدالکریم‌، الانساب‌، ج۱، ص۱۷۵، حیدرآباددکن‌، ۱۴۰۰ق‌/۱۹۸۰م‌.
[۱۷] اسنوی‌، عبدالرحیم‌، طبقات‌ الشافعیه‌، ج۱، ص۵۸۶، به‌ کوشش‌ عبدالله‌ الجبوری‌، بغداد، ۱۳۹۰ق‌/۱۹۷۰م‌.
[۱۸] ذهبی‌، محمد، سیر اعلام‌ النبلاء، ج۱۹، ص۶۱۰ -۶۱۱، به‌ کوشش‌ شعیب‌ الارنؤوط، بیروت‌، ۱۴۰۵ق‌/۱۹۸۴م‌.
و برخی‌ از فقهای‌ معاصرش‌ او را بر امام‌ اسعد میهنی‌ مدرس‌ نظامیه بغداد، مقدم‌ شمرده‌اند.
[۱۹] ابن عساکر، علی‌، تبیین‌ کذب‌ المفتری‌، ج۱، ص۳۲۲، دمشق‌، ۱۳۴۷ق‌/۱۹۲۸م‌.



(۱) ابن اثیر، علی‌، اللباب‌، بیروت‌، دارصادر.
(۲) ابن جوزی‌، عبدالرحمان‌، المنتظم‌، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۵۸ق‌/۱۹۳۹م‌.
(۳) ابن عساکر، علی‌، تبیین‌ کذب‌ المفتری‌، دمشق‌، ۱۳۴۷ق‌/۱۹۲۸م‌.
(۴) اسنوی‌، عبدالرحیم‌، طبقات‌ الشافعیه‌، به‌ کوشش‌ عبدالله‌ الجبوری‌، بغداد، ۱۳۹۰ق‌/۱۹۷۰م‌.
(۵) ذهبی‌، محمد، سیر اعلام‌ النبلاء، به‌ کوشش‌ شعیب‌ الارنؤوط، بیروت‌، ۱۴۰۵ق‌/۱۹۸۴م‌.
(۶) سبکی‌، عبدالوهاب‌، طبقات‌ الشافعیة الکبری‌، بیروت‌، دارالمعرفة.
(۷) سمعانی‌، عبدالکریم‌، الانساب‌، حیدرآباددکن‌، ۱۴۰۰ق‌/۱۹۸۰م‌.
(۸) صفدی‌، خلیل‌، الوافی‌ بالوفیات‌ به‌ کوشش‌ س‌ ددرینگ‌، بیروت‌، ۱۳۹۲ق‌/۱۹۷۲م‌.


۱. ابن عساکر، علی‌، تبیین‌ کذب‌ المفتری‌، ج۱، ص۳۲۱، دمشق‌، ۱۳۴۷ق‌/۱۹۲۸م‌.
۲. سمعانی‌، عبدالکریم‌، الانساب‌، ج۱، ص۱۷۵، حیدرآباددکن‌، ۱۴۰۰ق‌/۱۹۸۰م‌.
۳. ابن جوزی‌، عبدالرحمان‌، المنتظم‌، ج۱۰، ص۳۱، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۵۸ق‌/۱۹۳۹م‌.
۴. صفدی‌، خلیل‌، الوافی‌ بالوفیات ج۶، ص۳۹۷، ‌ به‌ کوشش‌ س‌ ددرینگ‌، بیروت‌، ۱۳۹۲ق‌/۱۹۷۲م‌.
۵. سبکی‌، عبدالوهاب‌، طبقات‌ الشافعیة الکبری‌، ج۴، ص۳۸، بیروت‌، دارالمعرفة.
۶. اسنوی‌، عبدالرحیم‌، طبقات‌ الشافعیه‌، ج۱، ص۵۸۶، به‌ کوشش‌ عبدالله‌ الجبوری‌، بغداد، ۱۳۹۰ق‌/۱۹۷۰م‌.
۷. ابن عساکر، علی‌، تبیین‌ کذب‌ المفتری‌، ج۱، ص۳۲۲، دمشق‌، ۱۳۴۷ق‌/۱۹۲۸م‌.
۸. صفدی‌، خلیل‌، الوافی‌ بالوفیات‌ ج۶، ص۳۹۷، به‌ کوشش‌ س‌ ددرینگ‌، بیروت‌، ۱۳۹۲ق‌/۱۹۷۲م‌.
۹. اسنوی‌، عبدالرحیم‌، طبقات‌ الشافعیه‌، ج۱، ص۵۸۶، به‌ کوشش‌ عبدالله‌ الجبوری‌، بغداد، ۱۳۹۰ق‌/۱۹۷۰م‌.
۱۰. ا بن جوزی‌، عبدالرحمان‌، المنتظم‌، ج۱۰، ص۳۱، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۵۸ق‌/۱۹۳۹م‌.
۱۱. ابن اثیر، علی‌، اللباب‌، ج۳، ص۹۱، بیروت‌، دارصادر.
۱۲. سمعانی‌، عبدالکریم‌، الانساب‌، ج۱، ص۱۷۵، حیدرآباددکن‌، ۱۴۰۰ق‌/۱۹۸۰م‌.
۱۳. ابن عساکر، علی‌، تبیین‌ کذب‌ المفتری‌، ج۱، ص۳۲۲، دمشق‌، ۱۳۴۷ق‌/۱۹۲۸م‌.
۱۴. صفدی‌، خلیل‌، الوافی‌ بالوفیات‌ ج۶، ص۳۹۷، به‌ کوشش‌ س‌ ددرینگ‌، بیروت‌، ۱۳۹۲ق‌/۱۹۷۲م‌.
۱۵. سبکی‌، عبدالوهاب‌، طبقات‌ الشافعیة الکبری‌، ج۴، ص۳۸، بیروت‌، دارالمعرفة.
۱۶. سمعانی‌، عبدالکریم‌، الانساب‌، ج۱، ص۱۷۵، حیدرآباددکن‌، ۱۴۰۰ق‌/۱۹۸۰م‌.
۱۷. اسنوی‌، عبدالرحیم‌، طبقات‌ الشافعیه‌، ج۱، ص۵۸۶، به‌ کوشش‌ عبدالله‌ الجبوری‌، بغداد، ۱۳۹۰ق‌/۱۹۷۰م‌.
۱۸. ذهبی‌، محمد، سیر اعلام‌ النبلاء، ج۱۹، ص۶۱۰ -۶۱۱، به‌ کوشش‌ شعیب‌ الارنؤوط، بیروت‌، ۱۴۰۵ق‌/۱۹۸۴م‌.
۱۹. ابن عساکر، علی‌، تبیین‌ کذب‌ المفتری‌، ج۱، ص۳۲۲، دمشق‌، ۱۳۴۷ق‌/۱۹۲۸م‌.



دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن‌رطبی »،ج۳، ص۱۲۴۷.    



جعبه ابزار