• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابوالحسن ترکی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


تُرْکی، ابوالحسن علی بن بَکْمَش بن عبدالله عِزّی معروف به فخر ترکی ( ربیع‌الاول ۵۶۳- شعبان ۶۲۶/ دسامبر ۱۱۶۷- ژوئیۀ ۱۲۲۹)، ادیب و عالم نحوی بود.


پدرش از وابستگان عزالملک وزیر سلطان برکیارق سلجوقی بود که پس از قتل او در واسط به بغداد رفت و در خدمت مجدالدین بن صاحب ، استاندار خلیفه درآمد.
[۱] ابن نجار، محمد، ذیل تاریخ بغداد، ج۳، ص۲۲۲، به کوشش قیصر فرح، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۸-۱۴۰۶ق.
[۲] ابن فوطی، عبدالرزاق، تلخیص مجمع الآداب، ج۴، ص۲۳۷، به کوشش مصطفی جواد، دمشق، ۱۴۱۶ق.
[۳] جواد، مصطفی، تعلیقات بر تکملة اکمال الاکمال، ج۱، ص۵۷، (نک‌: هم‌، ابن صابونی).

ترکی در بغداد به دنیا آمد و در همان‌جا نحو عربی و نیز قرآن را فرا گرفت، حتی گفته‌اند آن‌را در ۵۵ روز حفظ کرد.
وی پس از تکمیل آموزش‌های رایج قرآنی به تعلیم قرآن به کودکان مشغول شد.

او در بغداد از ابوبکر حازمی ، ابوالفتح ابن شاتیل و دیگران حدیث شنید
[۴] ابن صابونی، محمد، تکملة اکمال الاکمال، ج۱، ص۵۸، به کوشش مصطفی جواد، بغداد، ۱۳۷۷ق/۱۹۵۷م.
[۵] ابن نجار، محمد، ذیل تاریخ بغداد، ج۳، ص۲۲۲، به کوشش قیصر فرح، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۸-۱۴۰۶ق.
[۶] منذری، عبدالعظیم، التکملة لوفیات النقلة، ج۳، ص۲۴۹، به کوشش بشار عواد معروف، بیروت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
[۷] ابن فوطی، عبدالرزاق، تلخیص مجمع الآداب، ج۴، ص۲۳۸، به کوشش مصطفی جواد، دمشق، ۱۴۱۶ق.
پس از آن به دمشق رفت، اگرچه تاریخ این سفر در منابع ذکر نشده، اما از آن‌جا که ابن نجار از سفر مجدد او به بغداد در ۶۰۹ق/۱۲۱۲م یاد کرده،
[۸] ابن نجار، محمد، ذیل تاریخ بغداد، ج۳، ص۲۲۲، به کوشش قیصر فرح، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۸-۱۴۰۶ق.
می‌بایست لااقل چندسالی قبل از این تاریخ به دمشق رفته باشد.

ترکی در دمشق صاحب ثروت و مکنت شد و برای تکمیل تحصیلات خویش به مصاحبت ابوالیمن کندی درآمد و نزد همو بود که در علوم مختلف ادبی تبحر یافت و سرانجام در همان‌جا درگذشت.
[۹] ابن نجار، محمد، ذیل تاریخ بغداد، ج۳، ص۲۲۳-۲۲۴، به کوشش قیصر فرح، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۸-۱۴۰۶ق.
[۱۰] ابن صابونی، محمد، تکملة اکمال الاکمال، ج۱، ص۵۷-۵۹، به کوشش مصطفی جواد، بغداد، ۱۳۷۷ق/۱۹۵۷م.


در بین منابع تنها منذری
[۱۱] منذری، عبدالعظیم، التکملة لوفیات النقلة، ج۳، ص۲۴۹، به کوشش بشار عواد معروف، بیروت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
او را صاحب تصنیفی در عروض خوانده است.
به گفتۀ همو ترکی سفری نیز به مصر داشته است.
آنچه از او باقی‌مانده تنها ۶ بیت شعر است که ۴ بیت آن را یاقوت آورده،
[۱۲] ابن نجار، محمد، ذیل تاریخ بغداد، ج۳، ص۲۲۳-۲۲۴، به کوشش قیصر فرح، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۸-۱۴۰۶ق.
دو بیت دیگر را نیز صفدی نقل کرده است.
[۱۳] صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، ج۲۰، ص۱۶۷، به کوشش احمد ارنؤوط و ترکی مصطفی، بیروت، ۱۴۲۰ق/۲۰۰۰م.    
[۱۴] حاجی خلیفه، کشف، ج۱، ص۳۷۰.
[۱۵] حاجی خلیفه، کشف، ج۲، ص۱۱۹۳.
[۱۶] حاجی خلیفه، کشف، ج۲، ص۱۶۲۴.
[۱۷] حاجی خلیفه، کشف، ج۲، ص۱۸۸۸.
[۱۸] حاجی خلیفه، کشف، ج۲، ص۱۹۴۸.


(۱) ابن صابونی، محمد، تکملة اکمال الاکمال، به کوشش مصطفی جواد، بغداد، ۱۳۷۷ق/۱۹۵۷م.
(۲) ابن فوطی، عبدالرزاق، تلخیص مجمع الآداب، به کوشش مصطفی جواد، دمشق، ۱۴۱۶ق.
(۳) ابن نجار، محمد، ذیل تاریخ بغداد، به کوشش قیصر فرح، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۸-۱۴۰۶ق.
(۴) جواد، مصطفی، تعلیقات بر تکملة اکمال الاکمال (نک‌: هم‌، ابن صابونی).
(۵) حاجی خلیفه، کشف.
(۶) سیوطی، بغیة الوعاة، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۵م.
(۷) صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، به کوشش احمد ارنؤوط و ترکی مصطفی، بیروت، ۱۴۲۰ق/۲۰۰۰م.
(۸) منذری، عبدالعظیم، التکملة لوفیات النقلة، به کوشش بشار عواد معروف، بیروت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.

۱. ↑ ابن نجار، محمد، ذیل تاریخ بغداد، ج۳، ص۲۲۲، به کوشش قیصر فرح، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۸-۱۴۰۶ق.
۲. ↑ ابن فوطی، عبدالرزاق، تلخیص مجمع الآداب، ج۴، ص۲۳۷، به کوشش مصطفی جواد، دمشق، ۱۴۱۶ق.
۳. ↑ جواد، مصطفی، تعلیقات بر تکملة اکمال الاکمال، ج۱، ص۵۷، (نک‌: هم‌، ابن صابونی).
۴. ↑ ابن صابونی، محمد، تکملة اکمال الاکمال، ج۱، ص۵۸، به کوشش مصطفی جواد، بغداد، ۱۳۷۷ق/۱۹۵۷م.
۵. ↑ ابن نجار، محمد، ذیل تاریخ بغداد، ج۳، ص۲۲۲، به کوشش قیصر فرح، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۸-۱۴۰۶ق.
۶. ↑ منذری، عبدالعظیم، التکملة لوفیات النقلة، ج۳، ص۲۴۹، به کوشش بشار عواد معروف، بیروت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
۷. ↑ ابن فوطی، عبدالرزاق، تلخیص مجمع الآداب، ج۴، ص۲۳۸، به کوشش مصطفی جواد، دمشق، ۱۴۱۶ق.
۸. ↑ ابن نجار، محمد، ذیل تاریخ بغداد، ج۳، ص۲۲۲، به کوشش قیصر فرح، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۸-۱۴۰۶ق.
۹. ↑ ابن نجار، محمد، ذیل تاریخ بغداد، ج۳، ص۲۲۳-۲۲۴، به کوشش قیصر فرح، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۸-۱۴۰۶ق.
۱۰. ↑ ابن صابونی، محمد، تکملة اکمال الاکمال، ج۱، ص۵۷-۵۹، به کوشش مصطفی جواد، بغداد، ۱۳۷۷ق/۱۹۵۷م.
۱۱. ↑ منذری، عبدالعظیم، التکملة لوفیات النقلة، ج۳، ص۲۴۹، به کوشش بشار عواد معروف، بیروت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
۱۲. ↑ ابن نجار، محمد، ذیل تاریخ بغداد، ج۳، ص۲۲۳-۲۲۴، به کوشش قیصر فرح، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۸-۱۴۰۶ق.
۱۳. ↑ صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، ج۲۰، ص۱۶۷، به کوشش احمد ارنؤوط و ترکی مصطفی، بیروت، ۱۴۲۰ق/۲۰۰۰م.    
۱۴. ↑ حاجی خلیفه، کشف، ج۱، ص۳۷۰.
۱۵. ↑ حاجی خلیفه، کشف، ج۲، ص۱۱۹۳.
۱۶. ↑ حاجی خلیفه، کشف، ج۲، ص۱۶۲۴.
۱۷. ↑ حاجی خلیفه، کشف، ج۲، ص۱۸۸۸.
۱۸. ↑ حاجی خلیفه، کشف، ج۲، ص۱۹۴۸.


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابوالحسن ترکی»، ج۱۵، ص۵۸۹۴.    



جعبه ابزار