• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابو‌اعور سلمی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



اَبو اَعْوَرِ سُلَمی، عمرو بن سفیان بن سعید، از سرداران مشهور معاویه در جنگ صفین و از فاتحان شهرهای مصر و شام است.



ابوعور به تیرۀ بنی ذَکوانِ سُلَیم نسب می‌برد.
[۱] هشام بن محمد کلبی، جمهرة ‌النسب، ج۱، ص۴۰۶-۴۰۷، به کوش ناجی حسن، بیروت، ۱۴۰۷ق/ ۱۹۸۶م.
پدرش که هم‌پیمان حرب بن امیّه بود. در جنگ اُحد در صف مشرکان حضور داشت و گفته‌اند همو بود که که نخستین کس از مسلمانان را به شهادت رساند.
[۳] محمد بن عمر واقدی، المغازی، ج۱، ص۳۶۶، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م.



تاریخ تولد ابواعور دانسته نیست. برخی گفته‌اند که او صحبت پیامبر را دریافته و از آن حضرت روایت کرده است
[۵] یحیی بن معین، التاریخ، ج۳، ص۴۳، به کوشش احمد محمد نورسیف، مکه، ۱۳۹۹ق/ ۱۹۷۹م.
[۷] احمد بن علی ابن حجر عسقلانی، الاصابة، ج۲، ص۵۴۰، قاهره، ۱۳۲۸ق.
برخی دیگر گفته‌اند که او در دوران جاهلیت می‌زیسته و محضر پیامبر را درنیافته و ازاین‌رو روایات او از پیامبر «مرسل» است.
[۸] محمد بن ادریس ابن ابی حاتم، الجرح و التعدیل، ج۳، ص۲۳۴، حیدرآباد دکن، ۱۳۷۲ق/ ۱۹۵۲م.
[۹] علی بن محمد ابن اثیر، اسدالغابه، ج۴، ص۱۰۹، قاهره، ۱۲۸۵ق.
همچنین به نقل برخی مآخذ او در جنگ حنین، در حالی که مسلمان نبود، شرکت داشت و پس از آن اسلام آورد.
[۱۰] یوسف بن عبداللـه ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۴، ص۱۶۰۰، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۰ق/ ۱۹۶۰م.
[۱۱] علی بن محمد ابن اثیر، اسدالغابه، ج۵، ص۱۳۸، قاهره، ۱۲۸۵ق.



بر پایۀ اخباری که طبری از سیف بن عمر روایت می‌کند، در ۱۳ق که ابوعبیده شاه را فتح می‌کرد، ابواعور یکی از سرداران او بود و نیز همو بود که طبریه را فتح کرد. براساس گزارشهای دیگر، وی در جنگ عمّوریه به سال ۲۳ق سردار سپاه شام بود و در ۲۶ق نیز در فتح قبرس شرکت داشت.
[۱۶] یعقوب بن سفیان بسوی، المعرفة التاریخ، ج۳، ص۳۰۷، به کوشش اکرم ضیاء عمری، بغداد، ۱۳۹۶ق/ ۱۹۷۶م.
[۱۷] عبدالرحمن بن عمرو ابوزرعۀ دمشقی، تاریخ، ج۱، ص۱۸۴، به کوشش شکراللـه قوجانی، دمشق، ۱۴۰۰ق/ ۱۹۸۰م.
[۱۸] علی بن حسن ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۱۳، ص۴۶۵، دمشق، دارالبشیر.
بنابر روایتی به سال ۳۵ق، شورشیان مصری که نظر مساعد عثمان را نسبت به شکایات خود جلب کرده بودند و به دیارشان باز می‌گشتند، در راه به ابواعور که بر شتر عثمان سوار بود، برخوردند و به وی بدگمان شدند و چون او را تفتیش کردند، به نامه‌ای دست یافتند که در آن عثمان، حاکم مصر را به مجازات سخت شورشیان دستور داده بود.
[۲۰] احمد بن عبدالوهاب نویری، نهایة الارب، ج۱۹، ص۴۸۵، به کوشش محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۹۷۵م.
با اینهمه روایات دیگری در دست است که نشان می‌دهد، حامل نامه غلام عثمان بود.
[۲۱] الامامة و السیاسة، ج۱، ص۳۷، منسوب به ابن قتیبه، قاهره، ۱۳۸۸ق/ ۱۹۶۹م.
[۲۲] احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۵، ص۶۵-۶۶، ج۵، به کوشش گوتین، بیت‌المقدس، ۱۹۳۶م.
[۲۳] علی بن محمد ابن اثیر، الکامل، ج۳، ص۱۶۸.



در خبری که ابن عساکر
[۲۴] علی بن حسن ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۱۳، ص۴۶۶، دمشق، دارالبشیر.
آورده است، پس از انعقاد صلح میان معاویه و امام حسن (علیه‌السلام)، امام برخی از یاران معاویه مانند عمرو عاص و ابواعور را سخت مورد انتقاد قرار داد و ابواعور را از کسانی خواند که پیامبر آنان را لعن کرده است، اما در گزارش ابن جوزی از این ماجرا
[۲۵] یوسف بن قزاوغلی ابن جوزی، تذکرة خواص الأمّة، ج۱، ص۲۰۰-۲۰۵، نجف، ۱۳۶۹ق.
نامی از او دیده نمی‌شود.
به هر روی، ابواعور تا آغاز جنگ صفین نزد معاویه بود و پس از آن فرماندهی گروهی از سپاه شام برای جنگ با سپاه علی (علیه‌السلام) در صفین را برعهده داشت.
[۲۸] احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۹۸، ج۲، به کوشش محمدباقر محمودی، بیروت، ۱۳۹۴ق/ ۱۹۷۴م.
ابواعور پس از ورود به عراق، آبشخور فات را در محاصره گرفت و اجازۀ استفاده از آن را به سپاه کوفه نداد، اما سرانجام کوفیان بر آنان پیروز شدند و آبشخور را تصرف کردند.
[۳۰] خلیفه بن خیاط، تاریخ، ج۱، ص۲۱۹، به کوشش سهیل زکار، دمشق، ۱۹۶۷م.
[۳۱] احمد بن داوود دینوری، الاخبار الطوال، ج۱، ص۱۶۷-۱۶۸، به کوشش عبدالمنعم عامر، قاهره، ۱۳۷۹ق/ ۱۹۵۹م.
[۳۳] مروج الذهب مسعودی، به کوشش یوسف اسعد داغر، ج۲، ص۳۷۵، بیروت، ۱۳۸۵ق/ ۱۹۶۶م.
ابواعور در طول روزهای جنگ نیز چندبار با تنی چند از سرداران سپاه کوفه درگیر شد،
[۳۶] احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۳۰۳، ج۲، به کوشش محمدباقر محمودی، بیروت، ۱۳۹۴ق/ ۱۹۷۴م.
[۳۷] احمد بن داوود دینوری، الاخبار الطوال، ج۱، ص۱۷۴، به کوشش عبدالمنعم عامر، قاهره، ۱۳۷۹ق/ ۱۹۵۹م.
[۳۸] احمد بن داوود دینوری، الاخبار الطوال، ج۱، ص۱۷۶، به کوشش عبدالمنعم عامر، قاهره، ۱۳۷۹ق/ ۱۹۵۹م.
اما چون شکست در لشکر شام افتاد و به نیرنگ عمرو بن عاص، قرآن‌ها بر نیزه شد و دو سپاه به حکمیت دعوت شدند، ابواعور نیز از آنان بود که قرآن بر سر نهاد و دو سپاه را به حکمیت فرا خواند.
[۴۰] احمد بن داوود دینوری، الاخبار الطوال، ج۱، ص۱۸۹، به کوشش عبدالمنعم عامر، قاهره، ۱۳۷۹ق/ ۱۹۵۹م.



ابواعور به هنگام نوشتن صلح‌نامه در پایان جنگ، به پیش انداختن نام علی (علیه‌السلام) بر معاویه و نامیدن او به لقب «امیرالمؤمنین» اعتراض کرد و نزاعی که بر سر این موضوع در گرفت، سرانجام با مداخلۀ علی (علیه‌السلام) و توضیح او پایان یافت
[۴۱] احمد بن اسحاق یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۱۸۹، بیروت، دارصادر.
و چون صلح‌نامه نوشته شد و کسانی از دو سپاه بر آن شهادت دادند، ابواعور نیز از جانب سپاه شام، یکی از گواهان بود.
[۴۳] احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۳۳۵، ج۲، به کوشش محمدباقر محمودی، بیروت، ۱۳۹۴ق/ ۱۹۷۴م.

پس از پایان جنگ سفین معاویه که به تسحیر مصر چشم داشت، سرداران خود را بدان کار فرا خواند و رأی آنان را در این زمینه جویا شد. با آن‌که ابواعور، مانند بیش‌تر سرداران با این پیشنهاد موافق نبود،
[۴۶] احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۴۰۰، ج۲، به کوشش محمدباقر محمودی، بیروت، ۱۳۹۴ق/ ۱۹۷۴م.
در لشکرکشی به سوی مصر به سرکردگی عمروعاص شرکت جست.
[۴۸] مروج الذهب مسعودی، به کوشش یوسف اسعد داغر، ج۲، ص۴۰۹، بیروت، ۱۳۸۵ق/ ۱۹۶۶م.
از این پس، از زندگی و یا مرگ او گزارشی در دست نیست.
ابواعور از دشمنان سرسخت امام علی (علیه‌السلام) بود، چنانکه گفته‌اند امام پس از جنگ صفین، او و برخی دیگر از یاران معاویه را در قنوت نماز لعن می‌کرد.
[۴۹] یحیی بن معین، التاریخ، ج۳، ص۴۳، به کوشش احمد محمد نورسیف، مکه، ۱۳۹۹ق/ ۱۹۷۹م.
[۵۰] احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۳۵۱-۳۵۲، ج۲، به کوشش محمدباقر محمودی، بیروت، ۱۳۹۴ق/ ۱۹۷۴م.



(۱) محمد بن ادریس ابن ابی حاتم، الجرح و التعدیل، حیدرآباد دکن، ۱۳۷۲ق/ ۱۹۵۲م.
(۲) علی بن محمد ابن اثیر، اسدالغابه، قاهره، ۱۲۸۵ق.
(۳) علی بن محمد ابن اثیر، الکامل.
(۴) یوسف بن قزاوغلی ابن جوزی، تذکرة خواص الأمّة، نجف، ۱۳۶۹ق.
(۵) احمد بن علی ابن حجر عسقلانی، الاصابة، قاهره، ۱۳۲۸ق.
(۶) محمد ابن سعد، الطبقات الکبری، بیروت، دارصادر.
(۷) یوسف بن عبداللـه ابن عبدالبر، الاستیعاب، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۰ق/ ۱۹۶۰م.
(۸) علی بن حسن ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، دمشق، دارالبشیر.
(۹) عبداللـه بن مسلم ابن قتیبه، المعارف، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۱۹۶۰م.
(۱۰) عبدالرحمن بن عمرو ابوزرعۀ دمشقی، تاریخ، به کوشش شکراللـه قوجانی، دمشق، ۱۴۰۰ق/ ۱۹۸۰م.
(۱۱) الامامة و السیاسة، منسوب به ابن قتیبه، قاهره، ۱۳۸۸ق/ ۱۹۶۹م.
(۱۲) یعقوب بن سفیان بسوی، المعرفة التاریخ، به کوشش اکرم ضیاء عمری، بغداد، ۱۳۹۶ق/ ۱۹۷۶م.
(۱۳) احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، به کوشش محمدباقر محمودی، بیروت، ۱۳۹۴ق/ ۱۹۷۴م.
(۱۴) احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۵، به کوشش گوتین، بیت‌المقدس، ۱۹۳۶م.
(۱۵) خلیفه بن خیاط، تاریخ، به کوشش سهیل زکار، دمشق، ۱۹۶۷م.
(۱۶) احمد بن داوود دینوری، الاخبار الطوال، به کوشش عبدالمنعم عامر، قاهره، ۱۳۷۹ق/ ۱۹۵۹م.
(۱۷) طبری، تاریخ.
(۱۸) هشام بن محمد کلبی، جمهرة ‌النسب، به کوش ناجی حسن، بیروت، ۱۴۰۷ق/ ۱۹۸۶م.
(۱۹) مروج الذهب مسعودی، به کوشش یوسف اسعد داغر، بیروت، ۱۳۸۵ق/ ۱۹۶۶م.
(۲۰) نصر بن مزاحم منقری، وقعۀ صفین، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قاهره، ۱۳۸۲ق.
(۲۱) احمد بن عبدالوهاب نویری، نهایة الارب، به کوشش محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۹۷۵م.
(۲۲) محمد بن عمر واقدی، المغازی، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م.
(۲۳) یحیی بن معین، التاریخ، به کوشش احمد محمد نورسیف، مکه، ۱۳۹۹ق/ ۱۹۷۹م.
(۲۴) احمد بن اسحاق یعقوبی، تاریخ، بیروت، دارصادر.


۱. هشام بن محمد کلبی، جمهرة ‌النسب، ج۱، ص۴۰۶-۴۰۷، به کوش ناجی حسن، بیروت، ۱۴۰۷ق/ ۱۹۸۶م.
۲. عبدالله بن مسلم ابن قتیبه، المعارف، ج۱، ص۴۶۷، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۱۹۶۰م.    
۳. محمد بن عمر واقدی، المغازی، ج۱، ص۳۶۶، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م.
۴. محمد ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۶۶، بیروت، دارصادر.    
۵. یحیی بن معین، التاریخ، ج۳، ص۴۳، به کوشش احمد محمد نورسیف، مکه، ۱۳۹۹ق/ ۱۹۷۹م.
۶. علی بن محمد ابن اثیر، اسدالغابه، ج۴، ص۱۰۹، قاهره، ۱۲۸۵ق.    
۷. احمد بن علی ابن حجر عسقلانی، الاصابة، ج۲، ص۵۴۰، قاهره، ۱۳۲۸ق.
۸. محمد بن ادریس ابن ابی حاتم، الجرح و التعدیل، ج۳، ص۲۳۴، حیدرآباد دکن، ۱۳۷۲ق/ ۱۹۵۲م.
۹. علی بن محمد ابن اثیر، اسدالغابه، ج۴، ص۱۰۹، قاهره، ۱۲۸۵ق.
۱۰. یوسف بن عبداللـه ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۴، ص۱۶۰۰، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۰ق/ ۱۹۶۰م.
۱۱. علی بن محمد ابن اثیر، اسدالغابه، ج۵، ص۱۳۸، قاهره، ۱۲۸۵ق.
۱۲. طبری، تاریخ، ج۳، ص۴۳۸.    
۱۳. طبری، تاریخ، ج۳، ص۳۹۶.    
۱۴. طبری، تاریخ، ج۳، ص۴۴۰.    
۱۵. طبری، تاریخ، ج۳، ص۴۴۲-۴۴۴.    
۱۶. یعقوب بن سفیان بسوی، المعرفة التاریخ، ج۳، ص۳۰۷، به کوشش اکرم ضیاء عمری، بغداد، ۱۳۹۶ق/ ۱۹۷۶م.
۱۷. عبدالرحمن بن عمرو ابوزرعۀ دمشقی، تاریخ، ج۱، ص۱۸۴، به کوشش شکراللـه قوجانی، دمشق، ۱۴۰۰ق/ ۱۹۸۰م.
۱۸. علی بن حسن ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۱۳، ص۴۶۵، دمشق، دارالبشیر.
۱۹. طبری، تاریخ، ج۴، ص۳۶۷.    
۲۰. احمد بن عبدالوهاب نویری، نهایة الارب، ج۱۹، ص۴۸۵، به کوشش محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۹۷۵م.
۲۱. الامامة و السیاسة، ج۱، ص۳۷، منسوب به ابن قتیبه، قاهره، ۱۳۸۸ق/ ۱۹۶۹م.
۲۲. احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۵، ص۶۵-۶۶، ج۵، به کوشش گوتین، بیت‌المقدس، ۱۹۳۶م.
۲۳. علی بن محمد ابن اثیر، الکامل، ج۳، ص۱۶۸.
۲۴. علی بن حسن ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۱۳، ص۴۶۶، دمشق، دارالبشیر.
۲۵. یوسف بن قزاوغلی ابن جوزی، تذکرة خواص الأمّة، ج۱، ص۲۰۰-۲۰۵، نجف، ۱۳۶۹ق.
۲۶. نصر بن مزاحم منقری، وقعۀ صفین، ج۱، ص۱۵۲-۱۵۳، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قاهره، ۱۳۸۲ق.    
۲۷. نصر بن مزاحم منقری، وقعۀ صفین، ج۱، ص۲۱۳، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قاهره، ۱۳۸۲ق.    
۲۸. احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۹۸، ج۲، به کوشش محمدباقر محمودی، بیروت، ۱۳۹۴ق/ ۱۹۷۴م.
۲۹. طبری، تاریخ، ج۴، ص۵۶۶.    
۳۰. خلیفه بن خیاط، تاریخ، ج۱، ص۲۱۹، به کوشش سهیل زکار، دمشق، ۱۹۶۷م.
۳۱. احمد بن داوود دینوری، الاخبار الطوال، ج۱، ص۱۶۷-۱۶۸، به کوشش عبدالمنعم عامر، قاهره، ۱۳۷۹ق/ ۱۹۵۹م.
۳۲. طبری، تاریخ، ج۴، ص۵۷۱.    
۳۳. مروج الذهب مسعودی، به کوشش یوسف اسعد داغر، ج۲، ص۳۷۵، بیروت، ۱۳۸۵ق/ ۱۹۶۶م.
۳۴. نصر بن مزاحم منقری، وقعۀ صفین، ج۱، ص۳۲۸، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قاهره، ۱۳۸۲ق.    
۳۵. نصر بن مزاحم منقری، وقعۀ صفین، ج۱، ص۳۳۶-۳۳۷، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قاهره، ۱۳۸۲ق.    
۳۶. احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۳۰۳، ج۲، به کوشش محمدباقر محمودی، بیروت، ۱۳۹۴ق/ ۱۹۷۴م.
۳۷. احمد بن داوود دینوری، الاخبار الطوال، ج۱، ص۱۷۴، به کوشش عبدالمنعم عامر، قاهره، ۱۳۷۹ق/ ۱۹۵۹م.
۳۸. احمد بن داوود دینوری، الاخبار الطوال، ج۱، ص۱۷۶، به کوشش عبدالمنعم عامر، قاهره، ۱۳۷۹ق/ ۱۹۵۹م.
۳۹. طبری، تاریخ، ج۴، ص۵۷۴.    
۴۰. احمد بن داوود دینوری، الاخبار الطوال، ج۱، ص۱۸۹، به کوشش عبدالمنعم عامر، قاهره، ۱۳۷۹ق/ ۱۹۵۹م.
۴۱. احمد بن اسحاق یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۱۸۹، بیروت، دارصادر.
۴۲. نصر بن مزاحم منقری، وقعۀ صفین، ج۱، ص۵۰۶-۵۰۷، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قاهره، ۱۳۸۲ق.    
۴۳. احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۳۳۵، ج۲، به کوشش محمدباقر محمودی، بیروت، ۱۳۹۴ق/ ۱۹۷۴م.
۴۴. طبری، تاریخ، ج۵، ص۵۴.    
۴۵. طبری، تاریخ، ج۵، ص۹۸.    
۴۶. احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۴۰۰، ج۲، به کوشش محمدباقر محمودی، بیروت، ۱۳۹۴ق/ ۱۹۷۴م.
۴۷. طبری، تاریخ، ج۵، ص۱۰۵.    
۴۸. مروج الذهب مسعودی، به کوشش یوسف اسعد داغر، ج۲، ص۴۰۹، بیروت، ۱۳۸۵ق/ ۱۹۶۶م.
۴۹. یحیی بن معین، التاریخ، ج۳، ص۴۳، به کوشش احمد محمد نورسیف، مکه، ۱۳۹۹ق/ ۱۹۷۹م.
۵۰. احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۳۵۱-۳۵۲، ج۲، به کوشش محمدباقر محمودی، بیروت، ۱۳۹۴ق/ ۱۹۷۴م.
۵۱. طبری، تاریخ، ج۵، ص۷۱.    



دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابواعور سلمی »، ج۵، ص۱۹۵۵.    



جعبه ابزار