• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابو‌برزه اسلمی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


اَبوبَرْزۀ اَسْلَمی، نَضله بن عبداللـه بن حارث (د ۶۴ق/۶۸۴م)، از صحابه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله می‌باشد..


ابن سعد
[۱] ابن سعد، محمد، ج۴، ص۲۹۸، الطبقات الکبری، بیروت، دارصادر.    
[۲] ابن سعد، محمد، ج۷، ص۳۶۶، الطبقات الکبری، بیروت، دارصادر.    
به نقل از فرزند ابوبرزه، نام وی را عبداللـه بن نضله، و خلیفه بن خیاط ،
[۳] خلیفه بن خیاط، الطبقات، ج۱، ص۲۴۱، به کوشش سهیل زکار، دمشق، ۱۹۶۶م.
[۴] خلیفه بن خیاط، الطبقات، ج۲، ص۸۲۹، به کوشش سهیل زکار، دمشق، ۱۹۶۶م.
نضله بن عبداللـه ثبت کرده است، اما بیش‌تر منابع بر نضله بن عُبَید اتفاق دارند،
[۵] بخاری، محمد بن اسماعیل، ج۱، ص۱۵۷، التاریخ الصغیر، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.    
[۶] بخاری، محمد بن اسماعیل، ج۱، ص۱۶۶، التاریخ الصغیر، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.    
[۷] ابوزرعه دمشقی، عبدالرحمن بن عمرو، ج۱، ص۴۷۷، تاریخ، دمشق، ۱۴۰۰ق/۱۹۸۰م.    
گرچه صورت‌های دیگری نیز از نام وی در دست است.
[۸] ابن اثیر، علی بن محمد، ج۵، ص۱۴۶-۱۴۷، اسدالغابه، بیروت، داراحیاء التراث العربی.    
[۹] ذهبی، محمد بن احمد، ج۲، ص۳۲۸، تاریخ الاسلام، قاهره، ۱۳۶۸ق.
[۱۰] عبدالغنی مقدسی، الکمال فی معرفه الرجال، ج۱، ص۱۶۷، نسخه عکسی موجود در کتابخانه مرکز.


به گفته نووی
[۱۱] نووی، یحیی بن شرف، ج۲، ص۱۸۰، تهذیب الاسماء، قاهره، اداره الطباعه المنیریه.
وی پیش از اسلام ، نضله بن نیار (نیار = شیطان ) نام داشت: پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله او را نضله بن عبداللـه خواند.
[۱۲] ابن حجر، احمد بن علی، ج۶، ص۲۳۷، الاصابه، کلکته، ۱۸۵۳م.


در کنیه او اختلافی نیست، تنها طوسی وی را ذیل اصحاب پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله، ابوبرده
[۱۳] طوسی، محمد بن حسن، ج۱، ص۳۰، رجال، نجف، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۱م.
و ذیل یاران علی علیه‌السلام، ابوبَرزه خوانده است
[۱۴] طوسی، محمد بن حسن، ج۱، ص۶۰، رجال، نجف، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۱م.
که به نظر می‌رسد، سهوی رخ نموده باشد. نووی معتقد است که در میان صحابه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله تنها وی مکنی به ابوبرزه بوده است.
[۱۵] نووی، یحیی بن شرف، ج۲، ص۱۷۹، تهذیب الاسماء، قاهره، اداره الطباعه المنیریه.


وی از شمار صحابه‌ای است که در فتح مکه ،
[۱۶] ابن سعد، محمد، ج۴، ص۲۹۸، الطبقات الکبری، بیروت، دارصادر.    
[۱۷] ابن حجر، احمد بن علی، ج۶، ص۲۳۷، الاصابه، کلکته، ۱۸۵۳م.
غزوه‌های حنین و خیبر
[۱۸] ابن حجر، احمد بن علی، ج۶، ص۲۳۷، الاصابه، کلکته، ۱۸۵۳م.
[۱۹] ابن اثیر، علی بن محمد، ج۵، ص۱۹، اسدالغابه، بیروت، داراحیاء التراث العربی.    
و چند غزوۀ دیگر در کنار پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله بود. شمار غزوه‌های او را ۶ یا ۷
[۲۰] احمد بن حنبل، مسند، ج۴، ص۴۲۳، بیروت، دارصادر.
[۲۱] بخاری، محمد بن اسماعیل، ج۱، ص۱۵۸، التاریخ الصغیر، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.    
یا ۹ غزوه
[۲۲] مزی، یوسف بن عبدالرحمن، ج۹، ص۹، تحفه الاشراف، بمبئی، ۱۳۹۷ق.
ذکر کرده‌اند. بنابر نقل خود وی، وقتی پیامبر در غزوه احد آسیب دید، به مراقبت از آن حضرت برخاست و پیامبر پس از بهبود در حق او دعا فرمود.
[۲۳] ابونعیم، احمد بن عبدالله، ج۲، ص۳۹، ذکر اخبار اصبهان، لیدن، ۱۹۳۴م.    


در روز فتح مکه که پیامبر همه ساکنان مکه را امان داد، فرمود ابن خَطَل را حتی اگر به پردۀ کعبه جنگ‌زده باشد، بکشند، زیرا او مرتد شده و مسلمانی را کشته بود و افزون بر این، دو کنیزش پیامبر را هجو کرده بودند.
[۲۴] بلاذری، احمد بن یحیی، ج۱، ص۳۶۰، انساب الاشراف، قاهره، ۱۹۵۹م.
پس ابوبرزه او را که به پردۀ کعبه آویخته بود، گرفت و بین رکن و مقام گردن زد،
[۲۵] واقدی، محمد بن عمرو، ج۲، ص۸۵۹، المغازی، به کوشش مارسدن جونز، بیروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
[۲۶] ابن سعد، محمد، ج۴، ص۲۹۹، الطبقات الکبری، بیروت، دارصادر.    
[۲۷] احمد بن حنبل، العلل، ج۱، ص۳۵۹، آنکارا، ۱۹۶۳م.
اما بنابر بیش‌تر منابع، سعید بن حُرَیث مخزومی در قتل ابن خطل با او همکاری داشته است.
[۲۸] ابن هشام، عبدالملک، ج۴، ص۸۶۸، سیره النبی، به کوشش محمد محیی‌الدین عبدالحمید، قاهره، ۱۹۷۲م.    
[۲۹] طبری، تاریخ، ج۲، ص۳۳۶.    
[۳۰] ابن اثیر، علی بن محمد، ج۲، ص۲۴۹، الکامل.    


به گفته طبری
[۳۱] طبری، تاریخ، ج۴، ص۱۱۱.
در ۲۰ق در نبرد عین شمس (شهری در مصر) که عمرو بن العاص در آن‌جا با مقوقس روبه‌رو شد، گروهی از مسلمانان ترسیدند و سستی ورزیدند، پس عمرو از صحابه حاضر در لشکر یاری جست و آنان از جمله ابوبرزه قدم پیش نهادند و سبب نیرو گرفتن و پیروزی مسلمانان شدند.
[۳۲] ابن اثیر، علی بن محمد، ج۲، ص۵۶۵، الکامل.    
او در ۲۹ق در لشکرکشی عبدالله بن عامر به اصطخر، دارابجرد، جور (اردشیر خره) فرماندهی جناح راست را برعهده داشت که منتهی به فتح این مناطق شد. همچنین وی در سپاه ۰۰۰‘۵۰ نفری مسلمانان به فرماندهی ربیع بن زیاد که موفق به فتح بلخ و قهستان شدند (۵۱ق)، حضور داشت.
[۳۳] ابن اثیر، علی بن محمد، ج۳، ص۱۰۱، الکامل.    
[۳۴] ابن اثیر، علی بن محمد، ج۳، ص۴۸۹، الکامل.    
[۳۵] ابن خلدون، عبدالرحمن، ج۳ (۱)، ص۳۰، تاریخ، بیروت، ۱۹۵۷م.


ابوبرزه از یاران علی علیه‌السلام بود.
[۳۶] برقی، احمد بن ابی عبداللـه، ج۱، ص۳، رجال، تهران، ۱۳۴۲ش.
[۳۷] طوسی، محمد بن حسن، ج۱، ص۶۰، رجال، نجف، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۱م.
برقی
[۳۸] برقی، احمد بن ابی عبداللـه، ج۱، ص۳، رجال، تهران، ۱۳۴۲ش.
وی را در ردیف سلمان، مقداد، ابوذر و عمار ذکر کرده است. او در جنگ‌های جمل ، صفین و نهروان در کنار علی علیه‌السلام بود.
[۳۹] ابونعیم، احمد بن عبدالله، ج۲، ص۳۹، ذکر اخبار اصبهان، لیدن، ۱۹۳۴م.    
[۴۰] ابن اثیر، علی بن محمد، ج۵، ص۱۹، اسدالغابه، بیروت، داراحیاء التراث العربی.    
از دیگر نکات برجسته زندگی وی اعتراض او به یزید پس از شهادت حسین بن علی علیه‌السلام است.
[۴۱] طبری، تاریخ، ج۵، ص۳۹۰.
[۴۲] ابن اثیر، علی بن محمد، ج۵، ص۲۰، أسدالغابه.    
[۴۳] ابن اثیر، علی بن محمد، ج۴، ص۸۵، الکامل.    


ابوبرزه روایاتی از پیامبرصلی‌الله‌علیه‌و‌آله نقل کرده است. احمد بن حنبل در مسند ،
[۴۴] احمد بن حنبل، مسند، ج۴، ص۴۱۹-۴۲۶، بیروت، دارصادر.
به روایت از وی ۴۹ حدیث نقل کرده است. از میان راویان او، می‌توان فرزندش مغیره، ابوالمنهال سیاربن سلامه، ابوالوازع، عبداللـه بن مطرف و ازرق بن قیس را نام برد.
[۴۵] احمد بن حنبل، مسند، ج۴، ص۴۱۹-۴۲۶، بیروت، دارصادر.
همچنین روایت ابوبرزه از امام حسن علیه‌السلام مورد توجه محدثان امامی، چون کلینی
[۴۶] کلینی، محمد بن یعقوب، ج۶، ص۱۷، الکافی، به کوشش علی‌اکبر غفاری، تهران، ۱۳۶۲ش.    
قرار گرفته است.
[۴۷] خوئی، ابوالقاسم، ج۲۱، ص۴۳، معجم رجال حدیث، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.


ابوبرزه پس از رحلت پیامر با خانوادۀ خود از مدینه به بصره آمد و در آن شهر ساکن شد و سرانجام در سفر جهاد به خراسان در مرو درگذشت.
[۴۸] ابن سعد، محمد، ج۱، ص۳۶۶، الطبقات الکبری، بیروت، دارصادر.
[۴۹] ابن قتیبه، عبداللـه بن مسلم، ج۱، ص۳۳۶، المعارف، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۱۳۸۸ق/۱۹۶۹م.
ابن حبان
[۵۰] ابن حبان، محمد، ص۳۸، مشاهیر علماء الامصار، به کوشش م فلایشهامر، قاهره، ۱۳۷۹ق/۱۹۵۹م.
محل وفاتش را در بیابانی بین سجستان و هرات، و حاکم
[۵۱] خلیفه نیشابوری، احمد بن محمد، ج۱، ص۱۰، ترجمه و تلخیص تاریخ نیشابور حاکم نیشابوری، به کوشش بهمن کریمی، تهران، ۱۳۳۹ش.
در نیشابور ذکر کرده است.
[۵۲] ابن قیسرانی، محمد بن طاهر، ج۲، ص۵۳۴، الجمع بین کتابی الکلاباذی و الاصیهانی، حیدرآباد، ۱۳۲۳ق.
[۵۳] ذهبی، محمد بن احمد، ج۳، ص۴۳، سیر اعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.



(۱) ابن اثیر، علی بن محمد، اسدالغابه، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
(۲) ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل.
(۳) ابن حبان، محمد، مشاهیر علماء الامصار، به کوشش م فلایشهامر، قاهره، ۱۳۷۹ق/۱۹۵۹م.
(۴) ابن حجر، احمد بن علی، الاصابه، کلکته، ۱۸۵۳م.
(۵) ابن خلدون، عبدالرحمن، تاریخ، بیروت، ۱۹۵۷م.
(۶) ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت، دارصادر.
(۷) ابن قتیبه، عبداللـه بن مسلم، المعارف، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۱۳۸۸ق/۱۹۶۹م.
(۸) ابن قیسرانی، محمد بن طاهر، الجمع بین کتابی الکلاباذی و الاصیهانی، حیدرآباد، ۱۳۲۳ق.
(۹) ابن هشام، عبدالملک، سیره النبی، به کوشش محمد محیی‌الدین عبدالحمید، قاهره، ۱۹۷۲م.
(۱۰) ابوزرعه دمشقی، عبدالرحمن بن عمرو، تاریخ، دمشق، ۱۴۰۰ق/۱۹۸۰م.
(۱۱) ابونعیم، احمد بن عبداللـه، ذکر اخبار اصبهان، لیدن، ۱۹۳۴م.
(۱۲) احمد بن حنبل، العلل، آنکارا، ۱۹۶۳م.
(۱۳) احمد بن حنبل، مسند، بیروت، دارصادر.
(۱۴) بخاری، محمد بن اسماعیل، التاریخ الصغیر، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.
(۱۵) برقی، احمد بن ابی عبداللـه، رجال، تهران، ۱۳۴۲ش.
(۱۶) بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، قاهره، ۱۹۵۹م.
(۱۷) خلیفه بن خیاط، الطبقات، به کوشش سهیل زکار، دمشق، ۱۹۶۶م.
(۱۸) خلیفه نیشابوری، احمد بن محمد، ترجمه و تلخیص تاریخ نیشابور حاکم نیشابوری، به کوشش بهمن کریمی، تهران، ۱۳۳۹ش.
(۱۹) خوئی، ابوالقاسم، معجم رجال حدیث، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
(۲۰) ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، قاهره، ۱۳۶۸ق.
(۲۱) ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
(۲۲) طبری، تاریخ.
(۲۳) طوسی، محمد بن حسن، رجال، نجف، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۱م.
(۲۴) عبدالغنی مقدسی، الکمال فی معرفه الرجال، نسخه عکسی موجود در کتابخانه مرکز.
(۲۵) کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، به کوشش علی‌اکبر غفاری، تهران، ۱۳۶۲ش.
(۲۶) مزی، یوسف بن عبدالرحمن، تحفه الاشراف، بمبئی، ۱۳۹۷ق.
(۲۷) نووی، یحیی بن شرف، تهذیب الاسماء، قاهره، اداره الطباعه المنیریه.
(۲۸) واقدی، محمد بن عمرو، المغازی، به کوشش مارسدن جونز، بیروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.

۱. ↑ ابن سعد، محمد، ج۴، ص۲۹۸، الطبقات الکبری، بیروت، دارصادر.    
۲. ↑ ابن سعد، محمد، ج۷، ص۳۶۶، الطبقات الکبری، بیروت، دارصادر.    
۳. ↑ خلیفه بن خیاط، الطبقات، ج۱، ص۲۴۱، به کوشش سهیل زکار، دمشق، ۱۹۶۶م.
۴. ↑ خلیفه بن خیاط، الطبقات، ج۲، ص۸۲۹، به کوشش سهیل زکار، دمشق، ۱۹۶۶م.
۵. ↑ بخاری، محمد بن اسماعیل، ج۱، ص۱۵۷، التاریخ الصغیر، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.    
۶. ↑ بخاری، محمد بن اسماعیل، ج۱، ص۱۶۶، التاریخ الصغیر، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.    
۷. ↑ ابوزرعه دمشقی، عبدالرحمن بن عمرو، ج۱، ص۴۷۷، تاریخ، دمشق، ۱۴۰۰ق/۱۹۸۰م.    
۸. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، ج۵، ص۱۴۶-۱۴۷، اسدالغابه، بیروت، داراحیاء التراث العربی.    
۹. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، ج۲، ص۳۲۸، تاریخ الاسلام، قاهره، ۱۳۶۸ق.
۱۰. ↑ عبدالغنی مقدسی، الکمال فی معرفه الرجال، ج۱، ص۱۶۷، نسخه عکسی موجود در کتابخانه مرکز.
۱۱. ↑ نووی، یحیی بن شرف، ج۲، ص۱۸۰، تهذیب الاسماء، قاهره، اداره الطباعه المنیریه.
۱۲. ↑ ابن حجر، احمد بن علی، ج۶، ص۲۳۷، الاصابه، کلکته، ۱۸۵۳م.
۱۳. ↑ طوسی، محمد بن حسن، ج۱، ص۳۰، رجال، نجف، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۱م.
۱۴. ↑ طوسی، محمد بن حسن، ج۱، ص۶۰، رجال، نجف، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۱م.
۱۵. ↑ نووی، یحیی بن شرف، ج۲، ص۱۷۹، تهذیب الاسماء، قاهره، اداره الطباعه المنیریه.
۱۶. ↑ ابن سعد، محمد، ج۴، ص۲۹۸، الطبقات الکبری، بیروت، دارصادر.    
۱۷. ↑ ابن حجر، احمد بن علی، ج۶، ص۲۳۷، الاصابه، کلکته، ۱۸۵۳م.
۱۸. ↑ ابن حجر، احمد بن علی، ج۶، ص۲۳۷، الاصابه، کلکته، ۱۸۵۳م.
۱۹. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، ج۵، ص۱۹، اسدالغابه، بیروت، داراحیاء التراث العربی.    
۲۰. ↑ احمد بن حنبل، مسند، ج۴، ص۴۲۳، بیروت، دارصادر.
۲۱. ↑ بخاری، محمد بن اسماعیل، ج۱، ص۱۵۸، التاریخ الصغیر، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.    
۲۲. ↑ مزی، یوسف بن عبدالرحمن، ج۹، ص۹، تحفه الاشراف، بمبئی، ۱۳۹۷ق.
۲۳. ↑ ابونعیم، احمد بن عبدالله، ج۲، ص۳۹، ذکر اخبار اصبهان، لیدن، ۱۹۳۴م.    
۲۴. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، ج۱، ص۳۶۰، انساب الاشراف، قاهره، ۱۹۵۹م.
۲۵. ↑ واقدی، محمد بن عمرو، ج۲، ص۸۵۹، المغازی، به کوشش مارسدن جونز، بیروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
۲۶. ↑ ابن سعد، محمد، ج۴، ص۲۹۹، الطبقات الکبری، بیروت، دارصادر.    
۲۷. ↑ احمد بن حنبل، العلل، ج۱، ص۳۵۹، آنکارا، ۱۹۶۳م.
۲۸. ↑ ابن هشام، عبدالملک، ج۴، ص۸۶۸، سیره النبی، به کوشش محمد محیی‌الدین عبدالحمید، قاهره، ۱۹۷۲م.    
۲۹. ↑ طبری، تاریخ، ج۲، ص۳۳۶.    
۳۰. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، ج۲، ص۲۴۹، الکامل.    
۳۱. ↑ طبری، تاریخ، ج۴، ص۱۱۱.
۳۲. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، ج۲، ص۵۶۵، الکامل.    
۳۳. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، ج۳، ص۱۰۱، الکامل.    
۳۴. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، ج۳، ص۴۸۹، الکامل.    
۳۵. ↑ ابن خلدون، عبدالرحمن، ج۳ (۱)، ص۳۰، تاریخ، بیروت، ۱۹۵۷م.
۳۶. ↑ برقی، احمد بن ابی عبداللـه، ج۱، ص۳، رجال، تهران، ۱۳۴۲ش.
۳۷. ↑ طوسی، محمد بن حسن، ج۱، ص۶۰، رجال، نجف، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۱م.
۳۸. ↑ برقی، احمد بن ابی عبداللـه، ج۱، ص۳، رجال، تهران، ۱۳۴۲ش.
۳۹. ↑ ابونعیم، احمد بن عبدالله، ج۲، ص۳۹، ذکر اخبار اصبهان، لیدن، ۱۹۳۴م.    
۴۰. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، ج۵، ص۱۹، اسدالغابه، بیروت، داراحیاء التراث العربی.    
۴۱. ↑ طبری، تاریخ، ج۵، ص۳۹۰.
۴۲. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، ج۵، ص۲۰، أسدالغابه.    
۴۳. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، ج۴، ص۸۵، الکامل.    
۴۴. ↑ احمد بن حنبل، مسند، ج۴، ص۴۱۹-۴۲۶، بیروت، دارصادر.
۴۵. ↑ احمد بن حنبل، مسند، ج۴، ص۴۱۹-۴۲۶، بیروت، دارصادر.
۴۶. ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، ج۶، ص۱۷، الکافی، به کوشش علی‌اکبر غفاری، تهران، ۱۳۶۲ش.    
۴۷. ↑ خوئی، ابوالقاسم، ج۲۱، ص۴۳، معجم رجال حدیث، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
۴۸. ↑ ابن سعد، محمد، ج۱، ص۳۶۶، الطبقات الکبری، بیروت، دارصادر.
۴۹. ↑ ابن قتیبه، عبداللـه بن مسلم، ج۱، ص۳۳۶، المعارف، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۱۳۸۸ق/۱۹۶۹م.
۵۰. ↑ ابن حبان، محمد، ص۳۸، مشاهیر علماء الامصار، به کوشش م فلایشهامر، قاهره، ۱۳۷۹ق/۱۹۵۹م.
۵۱. ↑ خلیفه نیشابوری، احمد بن محمد، ج۱، ص۱۰، ترجمه و تلخیص تاریخ نیشابور حاکم نیشابوری، به کوشش بهمن کریمی، تهران، ۱۳۳۹ش.
۵۲. ↑ ابن قیسرانی، محمد بن طاهر، ج۲، ص۵۳۴، الجمع بین کتابی الکلاباذی و الاصیهانی، حیدرآباد، ۱۳۲۳ق.
۵۳. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، ج۳، ص۴۳، سیر اعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابوزبره، ج۵، شماره۱۹۶۵.    



جعبه ابزار