• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اجرت حضانت

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


حضانت به معنای ولایت و سلطنت بر تربیت کودک و انجام آن‌چه به مصلحت اوست، از قبیل حفظ و نگهداری وی، نظافت، پرستاری و تربیت. در زمینه اجرت حضانت، بین فقها دو دیدگاه مطرح است برخی قائل به داشتن اجرت است، برخی دیگر نیز قائل به عدم اجرت هستند.
تمام هزینه حضانت و از جمله اجرت حضانت به‌عهده پدر است و اگر پدر فوت کند و فرزند دارایی داشته باشد از اموال فرزند پرداخت می‌شود و در مرحله سوّم به‌عهده مادر و دیگر اقوام مانند جدّ پدری و ... می‌باشد.


در زمینه اجرت حضانت، بین فقها دو دیدگاه مطرح است:
۱. برخی از آنان بر این عقیده‌اند که حضانت و نگهداری طفل، اجرت ندارد. مرحوم شهید ثانی می‌نویسد: «مادر حق ندارد اجرت حضانت را مطالبه نماید، ولی در صورتی‌که طفل نیاز به مخارجی بیش‌تر از حضانت داشته باشد و پدر متموّل باشد و یا کودک اموالی داشته باشد، می‌تواند مقدار زائد را از پدر طفل یا از اموال کودک مطالبه نماید».
[۱] شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، مسالک الافهام، ج۸، ص۴۲۱.    
[۲] سبزواری، سیدعبدالاعلی، مهذّب الاحکام، ج۲۵، ص۲۸۰.    
دلیل این نظریه این است که حضانت حق مادر است و می‌تواند آن‌را به رایگان انجام دهد یا آن را اسقاط نماید.

۲. گروه دیگری بر این عقیده‌اند که چون عمل انسان محترم است و هر عمل محترمی اجرت دارد، مادر نیز می‌تواند برای انجام حضانت، اجرت مطالبه نماید. صاحب جواهر می‌گوید: «مادر می‌تواند حق خود را در حضانت اسقاط نماید و نیز می‌تواند برای انجام آن مطالبه اجرت نماید و دلیلی بر منع وی از مطالبه اجرت وجود ندارد، مگر کسی ادّعا کند که فقها در مورد این‌که مادر نمی‌تواند در حضانت مطالبه اجرت نماید اجماع نموده‌اند، آن هم ثابت نیست.
[۳] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳۱، ص۲۸۴.    
برخی از اعلام معاصرین نیز این دیدگاه را پذیرفته‌اند.
[۴] خویی، سیدابوالقاسم، منهاج الصالحین، ج۲، ص۲۸۶.    
[۵] مغنیه، محمدجواد، فقه الامام الصادق (علیه‌السّلام)، ج۵، ص۳۱۵.


در تایید دیدگاه اوّل می‌توان گفت، نگهداری کودک در سنّی معین، تکلیف مادر یا پدر است و تابع ضوابط احترام عمل انسان و اصل عدم تبرّع نیست. به‌نظر عرف نیز برای اجرای تکلیف حضانت از طرف مادر یا پدر اجرت تعلّق نمی‌گیرد، بنابراین نظر کسانی که معتقدند نگهداری و حضانت طفل مجانی و تبرّعی است، قوی‌تر به‌نظر می‌رسد و به‌مصلحت طفل نیز نزدیک‌تر است، البتّه اگر حضانت طفل به‌کسی غیر از پدر یا مادر محوّل شده باشد، طبق ضوابط کلّی و عمومی، چون عمل او محترم است به وی اجرت تعلّق می‌گیرد، مگر این‌که حضانت کننده طفل، قصد تبرّع داشته باشد.

ممکن است گفته شود انجام حق حضانت با مجانی بودن آن، ملازمه ندارد، بلکه همان‌گونه که مادر برای شیردادن به طفل می‌تواند مطالبه اجرت کند، حق خواهد داشت برای نگهداری طفل نیز دستمزد و اجرت بگیرد.
در پاسخ می‌توان گفت: شیر دادن با حضانت متفاوت است، زیرا شیر دادن جزء وظایف زن نیست. افزون بر آن، دلیل روشن از آیات و روایات وجود دارد که زن می‌تواند برای شیردادن، به طفل، مطالبه اجرت نماید، در حالی که حضانت از جمله وظایف زن است، پس قیاس حضانت به شیر دادن قیاس مع الفارق است.

البتّه تمام هزینه حضانت و از جمله اجرت حضانت (بر طبق نظریه کسانی که مادر را مستحق مطالبه اجرت حضانت می‌دانند) به‌عهده پدر است و اگر پدر فوت کند و فرزند دارایی داشته باشد از اموال فرزند پرداخت می‌شود و در مرحله سوّم به‌عهده مادر و دیگر اقوام مانند جدّ پدری و ... می‌باشد.

بسیاری مادر را مستحق اجرت بر حضانت دانسته و گفته‌اند: در صورتی که مادر بیش از آنچه دیگران برای حضانت دریافت می‌کنند، مطالبه کند، پدر می‌تواند حضانت فرزند را به دیگری واگذار کند؛ لیکن در سقوط حق حضانت مادر در این صورت اختلاف است.
[۶] اصفهانی، ابوالحسن، وسیلة النجاة، ص۷۶۲.    
[۷] حکیم، سیدمحسن، منهاج الصالحین، ج۲، ص۳۰۳.    
[۸] امام خمینی، سیدروح‌الله، تحریر الوسیلة، ج۲، ص۳۱۲.    
[۹] خوئی، سیدابوالقاسم، منهاج الصالحین، ج۲، ص۲۸۶.    
[۱۰] گلپایگانی، سیدمحمدرضا، هدایة العباد، ج۲، ص۳۷۴.
[۱۱] زین‌الدین، محمدامین، کلمة التقوی، ج۷، ص۱۴۸.


۱. ↑ شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، مسالک الافهام، ج۸، ص۴۲۱.    
۲. ↑ سبزواری، سیدعبدالاعلی، مهذّب الاحکام، ج۲۵، ص۲۸۰.    
۳. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳۱، ص۲۸۴.    
۴. ↑ خویی، سیدابوالقاسم، منهاج الصالحین، ج۲، ص۲۸۶.    
۵. ↑ مغنیه، محمدجواد، فقه الامام الصادق (علیه‌السّلام)، ج۵، ص۳۱۵.
۶. ↑ اصفهانی، ابوالحسن، وسیلة النجاة، ص۷۶۲.    
۷. ↑ حکیم، سیدمحسن، منهاج الصالحین، ج۲، ص۳۰۳.    
۸. ↑ امام خمینی، سیدروح‌الله، تحریر الوسیلة، ج۲، ص۳۱۲.    
۹. ↑ خوئی، سیدابوالقاسم، منهاج الصالحین، ج۲، ص۲۸۶.    
۱۰. ↑ گلپایگانی، سیدمحمدرضا، هدایة العباد، ج۲، ص۳۷۴.
۱۱. ↑ زین‌الدین، محمدامین، کلمة التقوی، ج۷، ص۱۴۸.


انصاری، قدرت‌الله، احکام و حقوق کودکان در اسلام، ج۱، ص۴۵۵-۴۵۶، برگرفته از بخش «فصل هفتم حضانت، تعليم و تربيت کودک»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۱۰/۱۸.    


رده‌های این صفحه : حضانت کودک | مباحث فقهی
جعبه ابزار