احترام امور مقدس
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اموری از دیدگاه
قرآن شایسته احترام می‌باشند در زیر به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.
از نگاه قرآن، اموری شایسته
احترام ویژه است.
خداوند سبحان قرآن را کتابی دارای مجد و عظمت معرفی کرده:«والقُرءانِ المَجید»
و هنگام تلاوت شنوندگان را به گوش فرا دادن به آن و سکوت فرا‌خوانده است:«و‌اِذا قُرِئَ القُرءانُ فاستَمِعوا لَهُ و اَنصِتوا»
و تماس با آن بدون
طهارت شرعی را ممنوع دانسته است «لایَمَسُّهُ اِلاَّ المُطَهَّرون».
شاید بتوان از آیه۲۸۵
بقره که
ایمان به دیگر کتاب‌های آسمانی را چون ایمان به
قرآن لازم دانسته:«والمُؤمِنونَ کُلٌّ ءامَنَ... و کُتُبِهِ» احترام سایر کتاب‌های آسمانی را نیز استفاده کرد.
در قرآن کریم از
کعبه و حریم آن به بیت امن،
حرم امن،
بیت‌الحرام،
مسجدالحرام ،
و بیت محرّم
یاد‌شده است. این تعابیر همان‌گونه که می‌تواند به وضع قوانین و
تشریع احکام خاصّی بر آن مکان مقدّس ناظر باشد، عظمت و احترام آن را نیز بیان می‌کند؛ چنان‌که برخی در
تفسیر بیت الحرام و سرّ نام‌گذاری آن می‌گویند:حرمت آن چنان بزرگ است که هتک آن روا نیست.
احترام مسجدالحرام را از
واجبات ، و
ستم به آن را از محرّمات خاصّ آن مکان دانسته‌اند.
برخی، احترام آن را اعمّ از تکوینی و تشریعی دانسته‌اند که وضع احکام خاصّ، ناظر به احترام تشریعی آن، و احساس امنیّت در آن محدوده، ناشی از محترم بودن تکوینی آن است.
احترام مسجدالحرام را برخی به‌سبب تشرّف آن مکان به ذکر الهی دانسته‌اند؛
از همین رو احترام معابد، کنیسه‌ها، مساجد و مکان‌هایی که نام خدا در آن یاد می‌شود را لازم دانسته‌اند.
بعضی
احترام آن را به جهت انجام دادن
عبادت در آن مکان و نیز اجتماع مسلمانان در آن‌که زمینه‌ای برای ایجاد
وحدت امّت اسلامی است می‌دانند.
کعبه از دیرباز و از
زمان حضرت ابراهیم ، از سوی او و نیز اعراب، مورد احترام بوده است.
برخی آیات نیز عظمت و شرافت شهر
مکّه را یادآور می‌شود:
«اِنَّما اُمِرتُ اَن اَعبُدَ رَبَّ هذِهِ البَلدَةِ الَّذی حَرَّمَها...»
که البتّه ممکن است احترام آن به‌سبب وجود رسول گرامی
اسلام در آن باشد:
«لا‌اُقسِمُ بِهذا البَلَد • و اَنتَ حِلٌّ بِهذا البَلَد».
خداوند ،
وادی طُوی را سرزمین مقدّس دانسته و به
حضرت موسی فرمان داده است که در آن
سرزمین کفش را از پای خویش درآورد:«فَاخلَع نَعلَیکَ اِنَّکَ بِالوادِ المُقَدَّسِ طُوًی».
ممکن است
احترام برخی مکان‌های دیگر چون
مسجدالاقصی را نیز از تعابیر خاصّ مانند «مبارک» درباره آن استفاده کرد. مشعرالحرام
و
مقام ابراهیم که به نمازگزاردن در آن مکان دستور داده شده
از دیگر مکان‌های محترم به‌شمار می‌آید. شاید بتوان از آیه۴۰ حج
که در آن، ضرورت
دفاع و
جهاد برای حفظ مراکز عبادی بیان شده، محترم بودن مکان‌هایی چون کلیساها (بیع)، کنیسه‌ها (صلوات)، و دیرها (صومعه)
را نیز فهمید.
قرآن در بین ماه‌های
سال از چهار ماه با عنوان ماه‌های حرام یاد می‌کند:«مِنها اَربَعَةٌ حُرُمٌ».
مشهور، این ماه‌ها را شامل
محرّم ،
رجب ، ذی‌قعده، و
ذی‌حجّه می‌داند. گزینش این ماه‌ها از بین ماه‌های سال و وضع قوانین خاصّی برای آن، اهمّیّت و عظمت آن‌ها را می‌رساند.
از‌جمله ویژگی‌های این ماه‌ها، حرمت قتال، افزایش دیه و افزونی
پاداش و
کیفر در این ماه‌ها است.
ماه‌های یاد‌شده، پیش از
اسلام و بین اعراب احترام خاصّ داشته و گفته می‌شود:اگر شخصی در این ماه‌ها به قاتل
پدر خویش دست می‌یافت، از انتقام‌جویی امتناع میورزید و
اسلحه ،
جنگ و خون‌ریزی در این ماه‌ها کنار گذاشته می‌شد.
برخی، احترام به ماه‌های
حرام را از آموزه‌های
دین حقّ
ابراهیم و
اسماعیل (علیهماالسلام) که مورد پذیرش اعراب نیز بوده، دانسته‌اند.
برخی، حکمت اختصاص برخی از زمان‌ها و مکان‌ها به
احترام بیش‌تر را ازآن‌رو می‌دانند که مقدّمه‌ای برای ترک زشتی‌ها و زمینه‌ای برای دوری و فاصله گرفتن از آن در همه زمان‌ها است که افراد چون آغاز دوباره ارتکاب قبیح را نوعی از بین رفتن زحمات پیشین خود می‌بینند، می‌کوشند در آینده نیز مرتکب آن نشوند.
پای‌بندی به حفظ حرمت محرّمات در مکان‌ها و زمان‌ها تا وقتی است که طرف مقابل نیز به آن پای‌بند باشد؛ در غیر این صورت، هتک حرمت محرّمات نیز مشمول
قصاص خواهد بود:
«والحُرُمتُ قِصاصٌ»
به‌طور مثال اگر در
ماه حرام، گروهی جنگی را بر گروه دیگر تحمیل کردند، گروه مقابل نیز می‌توانند با آن‌ها به مبارزه برخیزند.
ماه مبارک رمضان نیز که قرآن در آن نازل، و روزه گرفتن در آن واجب شده:«شَهرُ رَمَضانَ الَّذِی اُنزِلَ فیهِ القُرءانُ... فَمَن شَهِدَ مِنکُمُ الشَّهرَ فَلیَصُمهُ»
و شب‌های قدر در آن قرار گرفته،
در
اسلام از زمان‌های مقدّس و محترم به‌شمار می‌رود.
در دو آیه از
قرآن ، از تعظیم حرمات الهی و
شعائر الهی سخن به‌میان آمده است. در آیه۳۰ حج
پس از اشاره به مراسم
حج می‌فرماید:هرکس حرمت‌های خدا را بزرگ شمارد، برای او نزد پروردگار بهتر است:«ذلِکَ و مَن یُعَظِّم حُرُمتِ اللّهِ فَهُوَ خَیرٌ لَهُ عِندَ رَبِّهِ». مفسّران، مقصود از حرمات را انجام واجبات و ترک محرّمات شرایع و
احکام ، مناسک و دیگر تکالیف و حدود الهی، و نیز بیت‌الحرام، بلدالحرام، شهرالحرام،
مسجدالحرام ،
مشعر و... و منظور از تعظیم آن را فراگیری احکام و التزام اعتقادی و عملی به مقتضای آن دانسته‌اند.
قرآن در آیه۳۲ حج
نیز تعظیم شعائر را نشانه
تقوا و پروای قلبی معرّفی کرده است:«و‌مَن یُعَظِّم شَعئِرَ اللّهِ فَاِنَّها مِن تَقوَی القُلوب» برخی شعائر و تعظیم آن را شبیه حرمات و تعظیم آن
تفسیر ، و فقط در بیان مصادیق آن به نمونه‌های دیگری چون
صفا ،
مروه ،
عرفه ، رکن، جِمار و... اشاره کرده‌اند.
افزون بر اقسام پنج گانه یاد‌شده (
قرآن ،
کعبه ، طُوی، ماه‌های حرام و شعائر)، ممکن است گفته شود تأکید قرآن بر خودداری از پیمان‌شکنی
و وفاداری به قراردادها
دلیل بر اهمّیّت آن است و چنین استفاده می‌شود که پیمان‌ها، عهدها و عقدها دارای حرمت خاصّی است. از مجموعه آیاتی که درباره ناقه
حضرت صالح آمده نیز می‌توان استفاده کرد که آن
شتر احترام ویژه‌ای داشته است.
بحارالانوار؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ ترتیب کتاب العین؛ تفسیر التحریر والتنویر؛ التفسیرالکبیر؛ تفسیر کنزالدقائق و بحرالغرائب؛ تفسیر نورالثقلین؛ جامع‌البیان عن تأویل آی القرآن؛ الجامع لاحکام القرآن، قرطبی؛ الجواهر فی تفسیر القرآن؛ الدرالمنثور فی التفسیر بالمأثور؛ روح‌المعانی فی تفسیر القرآن العظیم؛ روض‌الجنان و روح‌الجنان؛ الصحاح تاج اللغه و صحاح العربیه؛ الفرقان فی تفسیرالقرآن؛ فی ظلال القرآن؛ الکافی؛ کشف‌الاسرار و عدة‌الابرار؛ الکشاف؛ لسان‌العرب؛ لغت‌نامه؛ مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن؛ محاسن التأویل، قاسمی؛ المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم؛ مفردات الفاظ قرآن؛ المیزان فی تفسیرالقرآن؛ نهج‌البلاغه؛ وسائل‌الشیعه
دائرةالمعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله احترام.
