احکام واقعی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
احکام واقعی به
احکام مترتب بر موضوع بدون لحاظ
علم و
جهل مکلَّف، یا احکام مکشوف به علم و طریق علمی اطلاق میشود.
احکام واقعی، از انواع
احکام شرعی و مقابل
احکام ظاهری بوده و دارای دو معنای اصطلاحی است:
۱. بنا بر یک اصطلاح، حکم واقعی فقط شامل احکامی است که
مکلَّف از
طریق قطعی به آنها دست پیدا کند، به خلاف حکم ظاهری که مؤدّای
اصل و
اماره ، هر دو، است. به عبارت دیگر، حکم واقعی، حکمی است که برای
موضوع و متعلق بدون لحاظ علم و
جهل مکلف جعل میگردد.
بنابراین، احکام واقعی اگر چه در مقام
جعل ، متوجه مکلف
جاهل نیز میشود، ولی علم یا جهل مکلف در
تنجز و عدم تنجز
تکلیف نسبت به او مؤثر است.
۲. بنا بر اصطلاح دوم، احکام واقعی احکامی است که توسط
ادله اجتهادی ثابت میگردد، چه این ادله، یقین آور باشد، مثل:
نص قرآن و
خبر متواتر ، و یا ظن آور باشد، مثل:
ظواهر قرآن و
خبر واحد . پس حکم واقعی، حکمی را شامل میشود که یا
قطع به آن وجود دارد و یا از طریق اماره ثابت میشود، و
حکم ظاهری فقط شامل مؤدای
اصل عملی بنا بر حکم بودن آن میگردد.
فرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، برگرفته از مقاله «احکام واقعی».