• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

استعمال‌ لفظ در معانی‌ متعدد

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



استعمال لفظ در معانی متعدد به اطلاق لفظ و اراده معانی متعددِ مستقل اطلاق می‌شود.



استعمال لفظ در معانی متعدد، عبارت است از اطلاق لفظ و اراده بیش از یک معنای مستقل از آن، مثل این که گفته شود: «رأیت عینا» و از آن معنای چشم و چشمه به طور مستقل و جداگانه اراده گردد. این در حکم این است که یک بار گفته شود: «رأیت عینا باکیة» و بار دیگر گفته شود: «رأیت عینا نابعة».


در جواز استعمال لفظ در معانی متعدد، میان اصولی‌ها اختلاف است:
۱. برخی، از جمله مرحوم « آخوند خراسانی »، « محقق نایینی » و « مظفر »، آن را مطلقا جایز نمی‌دانند؛
۲. برخی دیگر، هم چون مرحوم « خویی »، آن را مطلقا جایز می‌دانند؛
۳. عده‌ای، میان کلام منفی و مثبت تفصیل داده و استعمال را در کلام منفی جایز و در کلام مثبت غیر جایز دانسته‌اند؛
۴. برخی نیز میان مفرد، تثنیه و جمع تفصیل داده و استعمال را در تثنیه و جمع جایز و در مفرد غیر جایز شمرده‌اند.


استعمال لفظ در معانی متعدد اعم از این است که لفظ مشترک ، در معانی حقیقی ، یا در معانی مجازی و یا در معنای حقیقی و مجازی به کار رود.
[۵] فاضل لنکرانی، محمد، سیری کامل در اصول فقه، ج۲، ص (۴۶۲-۴۳۹).
[۶] فاضل لنکرانی، محمد، کفایة الاصول، ج۱، ص۲۲۶.
[۷] سیستانی، علی، الرافد فی علم الاصول، ص۲۲.
[۸] مجاهد، محمد بن علی، مفاتیح الاصول، ص (۲۴-۲۳).
[۹] آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، کفایة الاصول، ص۵۳.
[۱۱] مشکینی، علی، تحریر المعالم، ص۳۶.



۱. محقق حلی، جعفر بن حسن، معارج الاصول، ص۵۰.    
۲. خمینی، روح الله، مناهج الوصول الی علم الاصول، ج۱، ص۱۸۶.    
۳. حکیم، محمد سعید، المحکم فی اصول الفقه، ج۱، ص۱۴۰.    
۴. مکارم شیرازی، ناصر، انوار الاصول، ج۱، ص۱۴۵.    
۵. فاضل لنکرانی، محمد، سیری کامل در اصول فقه، ج۲، ص (۴۶۲-۴۳۹).
۶. فاضل لنکرانی، محمد، کفایة الاصول، ج۱، ص۲۲۶.
۷. سیستانی، علی، الرافد فی علم الاصول، ص۲۲.
۸. مجاهد، محمد بن علی، مفاتیح الاصول، ص (۲۴-۲۳).
۹. آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، کفایة الاصول، ص۵۳.
۱۰. خویی، ابوالقاسم، محاضرات فی اصول الفقه، ج۱، ص۲۰۶.    
۱۱. مشکینی، علی، تحریر المعالم، ص۳۶.



فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، برگرفته از مقاله «استعمال لفظ در معانی متعدد».



جعبه ابزار