• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اشتراک

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



اشتراک در دو معنا به کار رفته است:
۱. شریک شدن با یکدیگر.
۲. تعدّد معانی حقیقی یک لفظ یا تعدّد افراد یک معنا.
از معنای نخست در باب‌های تجارت، شرکت، احیاء موات، حدود و قصاص سخن رفته است.
از معنای دوم در اصول فقه، بخش الفاظ سخن رفته است.




موارد معنای نخست عبارت است از:

۱.۱ - اشتراک در ملک


اشتراک در مال یا اختیاری است مانند اشتراک دو یا چند نفر در خریدن زمینی، یا قهری مانند اشتراک ورثه در ترکۀ میّت به سبب فوت او.

۱.۲ - اشتراک در حق


اشتراک دو یا چند نفر در حقّی مانند حق خیار، حق شفعه و حق قصاص که به ارث به آنان منتقل شده است.

۱.۳ - اشتراک در انتفاع


اشتراک عموم یا گروهی از مردم در انتفاع از مکان‌های عمومی مانند راه‌ها، مساجد، مدارس و دیگر مشترکات.

۱.۴ - اشتراک در جنایت


اشتراک دو یا چند نفر در ارتکاب جرمی مانند دزدی و قتل.

۱.۵ - اشتراک در تکلیف


اشتراک همۀ مکلّفان در تکالیف شرعی.



از معنای دوم در اصول فقه، بخش الفاظ سخن رفته است.



اشتراک یا لفظی است یا معنوی.

۳.۱ - اشتراک لفظی


اشتراک لفظی، به معنای تعدّد معانی حقیقی برای یک لفظ در یک زبان است مانند «قرء» که در زبان عرب به معنای حیض و نیز پاکی از آن آمده است. تعیین معنایی که مراد گوینده است در مشترک لفظی نیازمند قرینۀ تعیین کننده است.
مقابل اشتراک لفظی، ترادف است.

۳.۲ - اشتراک معنوی


اشتراک معنوی، به معنای تعدّد افراد معنای حقیقی یک لفظ است مانند لفظ‌ انسان که همۀ افراد و اصناف انسان را در بر می‌گیرد.



شکی در امکان و وقوع اشتراک معنوی نیست، لیکن اصولیان در امکان اشتراک لفظی و بر فرض امکان، در وقوع آن، اختلاف دارند. بیشتر، قائل به امکان و وقوع آن هستند.

۴.۱ - لفظ مشترک در قرآن


برخی، استعمال لفظ مشترک را در قرآن کریم به دلیل پیدایش اجمال در صورت نبودن قرینه بر تعیین معنای مراد یا طولانی شدن بدون فایدۀ کلام در صورت آوردن قرینه، نفی کرده‌اند.
[۲] محاضرات فی اصول الفقه ج۱، ص۲۳۳.




مهم‌ترین اثر اشتراک لفظی، پیدایش اجمال در دلیل (قرآن و سنّت) در صورت نبود قرینۀ تعیین کننده است که موجب عدم جواز تمسّک به لفظ مشترک می‌شود.


 
۱. دروس فی علم الاصول (حلقه ثانیه) ج۱، ص۱۹۲-۱۹۳.    
۲. محاضرات فی اصول الفقه ج۱، ص۲۳۳.




فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۱، ص۵۳۱-۵۳۲.    




جعبه ابزار