اصول لفظی عدمی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اصول لفظی عدمی به اصول رافعِ
شکّ در مطابقت
اراده استعمالی با
ظهور کلام اطلاق میشود.
اصول لفظی دو گونه است:
۱.
اصول لفظی وجودی ، مثل:
اصالت عموم ،
اصالت حقیقت و
اصالت ظهور ؛
۲. اصول لفظی عدمی، مثل:
اصالت عدم قرینه ،
اصالت عدم تقیید و
اصالت عدم تخصیص .
منشا شک در این که گوینده، خلاف ظاهر
کلام خود را
اراده کرده است یا نه، دو چیز است:
ا) شک در مطابقت اراده استعمالی با ظهور کلام، از آن رو که
استعمال مجازی احتمال داده میشود؛
ب) شک در مطابقت اصل ظهور با
اراده جدی ، و در
حقیقت ،
شک در مطابقت اراده استعمالی با اراده جدی با قطع به تطابق اراده استعمالی و ظهور.
برای رفع شک ناشی از مطابقت اراده استعمالی با ظهور کلام، باید به
اصول عدمی هم چون: اصالت عدم قرینه، اصالت عدم تقیید و اصالت عدم تخصیص، تمسک نمود؛ یعنی
اصل آن است که قرینهای بر خلاف ظاهر نیست و
تقیید و تخصیصی وجود ندارد و اراده استعمالی، مطابق ظهور است.
و برای رفع شک در مطابقت اصل ظهور با اراده جدی، باید به
اصول لفظی وجودی از قبیل: اصالت حقیقت، اصالت عموم و
اصالت اطلاق ، تمسک نمود.
در مورد رجوع اصول وجودی به عدمی و یا به عکس، اختلاف است:
مرحوم «
مظفر » به نقل از «
شیخ اعظم (رحمه الله)» میگوید: اصول لفظی وجودی به اصل واحدی که عدمی است رجوع میکند، و آن اصالت عدم قرینه است؛ یعنی اصل، عدم وجود قرینه بر تخصیص، تقیید و
مجاز در
کلام است. اما مرحوم «
آخوند خراسانی » میگوید: همه
اصول وجودی به اصالت ظهور برگشت میکند و اصالت عدم قرینه هم از باب تمسک به اصالت ظهور
حجیت دارد، زیرا عقلا به ظاهر کلام عمل میکنند و به احتمال وجود قرینه بر خلاف آن، اعتنا نمیکنند.
مرحوم «مظفر» میگوید: حق این است که اصالت عدم قرینه، اصل مستقلی نیست تا نزاع شود که آیا
اصالت ظهور به آن بر میگردد یا آن به اصالت ظهور.
فرهنگ نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، برگرفته از مقاله «اصول لفظی عدمی».