التبیان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مؤلف:
ابو جعفر محمد بن حسن طوسی (م ۴۶۰ ق).
این کتاب یکى از بزرگ ترین و گران قدرترین آثار
فرهنگ اسلامی است و نخستین تفسیر جامع و فراگیر شیعى است که به بحثهاى مختلف علوم قرآنى و تفسیرى مى پردازد و از دایره نقل و تفسیر اثرى خارج مى شود; زیرا وى
تفسیر روایی و
تفسیر مأثور را به تنهایى، براى استنباط و فهم
قرآن کافى نمى داند. او با تکیه بر
عقل، اندیشه ها و یافته هاى
تفسیر مأثور عالمان، اقوال و روایات گزارش شده را نقد و تحلیل مى کند.
روش شیخ در
تفسیر در کنار تبیین و توضیح معانى
آیات، عرضه اقوال گوناگون عقیدتى و کلامى است. وى توجهى خاص به مباحث لغوى و اشتقاقى کلمات و قرائت آیات دارد و قصص و تاریخ امتهاى پیشین را نقل و ارزیابى مى کند. وى در مقدمه مى گوید که
تفسیر او متأثر از
جامع البیان طبری و
تفسیر رمانی و
تفسیر ابو مسلم اصفهانی است. شیخ در
تفسیر خود به طرح مباحث فقهى و تبیین حکم مستفاد از
آیه مى پردازد و موارد نحوى و گاه اسباب نزول آن را یادآور مى شود و اگر روایتى در زمینه حکم فقهى باشد مى آورد.
از نکات جالب توجه، اشاره مؤلف به آراى
مذاهب چهارگانه در این دسته از
آیات است که در ادامه دیدگاه
امامیه را بیان مى کند. تبیان از نظر نوع پرداختن به مباحث تفسیرى، یک دست نیست; مباحث
تفسیر تا جزء دوازدهم به طور مبسوط انجام گرفته، اما رفته رفته این مباحث گزیده تر شده است; تا آنجا که در جلدهاى پایانى آن، بحثهاى موضوعى و کنکاشهاى کلامى و لغوى و ادبى و بحثهاى طولانی یافت نمى شود.
این
تفسیر در قرن ششم، به وسیله
ابن ادریس (م ۵۹۸ ق)، از منتقدان معروف وى تلخیص گردیده است. همچنین
فقیه مفسر محمد بن هارون کیالی نیز تبیان را گزیده کرده است.
این کتاب در ۱۰ جلد به زبان عربی توسط مؤسسه انتشارات اسلامى، وابسته به
جامعه مدرسین، در سال ۱۴۱۳ ق چاپ شده است.
سایت اندیشه قم
