الفاضل (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب الفاضل نوشته
ابو العباس محمد بن یزید المبرد ادیب و استاد
علم نحو و به
زبان عربی است،مؤلف این کتاب اشعار ، اخبار ، نامه ها و لغات غریب را فراهم آورده است.
ابو العباس محمد بن یزید المبرد (۲۰۷، ۲۱۰- ۲۸۵ ق) استاد اهل
نحو و حافظ دانش عربی بود. خود اهل
بصره اما در
بغداد سکونت داشت. در آن جا از
ابو عثمان مازنی ،
ابو حاتم سجستانی و دیگر ادیبان روایت می‌کند. وی شخصی
دانشمند و فاضل و در نقل روایات مورد وثوق، خوش مجلس و... بود. کسانی چون
نفطویه نحوی ،
محمد بن ابو الازهر ،
اسماعیل بن محمد الصفار ،
ابو بکر صولی ،
ابو عبدالله حکیمی ،
ابو سهل بن زیاد ،
ابو علی طوماری و گروه کثیر دیگری از وی حدیث کرده‌اند.
ابو عبدالله مفجع نقل می‌کند: مبرد به اندازه‌ای در حفظ
لغت توانایی داشت که او را به دروغ متهم می‌کردند. ما قرار گذاشتیم که از وی درباره مساله‌ای که هیچ اصل و اساسی ندارد پرسش کنیم و جواب او را بشنویم تا بدین وسیله او را آزموده باشیم. برای این منظور قبلا در
عروض شعر ذیل تمرین کرده بودیم: ابا منذر افنیت فاستبق بعضنا، یکی از ما گفت: این مصرع از فلان
بحر است و دیگری گفت در فلان بحر سروده شده، از این رو به مبرد گفتیم: قبعض نزد عرب چه معنایی دارد؟ جواب داد: به معنای
پنبه است و این مطلب را گفته آن اعرابی تصدیق می‌کند که گفته است: کان سنامها حسی القبعضا. ابو عبدالله مفجع می‌گوید به همراهانم گفتم: پاسخ و شاهد مثال را دیدید، اگر صحیح باشد امری شگفت است و اگر ساخته و پرداخته مبرد باشد و فی الحال آنرا حاضر کرد، و بر آن شاهدی اقامه کرده باشد، شگفت انگیزتر خواهد بود. مبرد با ابو العباس احمد بن یحیی ملقب به
ثعلب معاصر بود و تاریخ ادباء به آن دو ختم شد. مبرد دوست می‌داشت که با ثعلب فراهم آید و ثعلب اجتماع با او را ناخوش می‌داشت. جعفر بن محمد بن حمدان
فقیه موصلی که دوست مبرد و ثعلب بود گوید: از ابو عبدالله دینوری پرسیدم چرا ثعلب نمی‌خواهد با مبرد هم مجلس شود. گفت: چون مبرد خوش سخن، نیکو بیان، و گشاده زبان است، و مذهب ثعلب مذهب معلمان است. چون در مجلسی گردهم آیند به ظاهر حکم به نفع مبرد کنند تا آنگاه که باطن معلوم شود. برخی آثار وی عبارتند از:
معانی القرآن ،
الکامل ،
المقتضب ،
الرواضة ،
الاشتقاق ،
التوافی ،
اعراب القرآن ،
الرد علی سیبویه ،
العروض ،
ضرورة الشعر ،
طبقات النحاة البصریین و...
«الفاضل» کتابی است که مؤلف در آن اشعار برگزیده،
نثرهای منتخب،
خطبه‌های شیوا،
نامه‌های رسا، اخبار نادر و
لغات غریب و نادر را فراهم آورده است. مبرد در مقدمه کتاب به بیان مقام و
حرمت عالم از دیدگاه
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و قبل از آن از منظر
آیات قرآن کریم پرداخته است. در ادامه به بیان نافع‌ترین
علم که همانا علمی است که بدان عمل شود پرداخته و به کلمات
حکماء نیز استناد جسته و از اشعار شاعران نیز بهره برده است. مبرد در مقدمه به
روایت نبوی که فرمود: انا مدینة العلم و علی بابها
نرم افزار كتابخانه تراث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
