المعجم الأصولی (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«المعجم الاصولی» تالیف
محمد صنقور علی در دو جلد می‌باشد که در آن ۸۲۶ اصطلاح، قاعده و مسئله
اصول فقه مورد شرح و بررسی قرار گرفته و در مورد هر یک از این اصطلاحات و قواعد، مقاله‌های مجزا و مستوفی نگاشته شده است.
نگارنده مباحث کتاب را به ترتیب حروف الفبا تدوین نموده و در مورد هر واژه یا اصطلاح اصولی کلیه جوانب آن را بررسی نموده و اصطلاحات مرتبط با آن را نیز شرح داده است. وی در برخی از موارد به شرح بعضی از مسایل علم اصول فقه و ادله آن نیز پرداخته است. از این رو سعی نموده دیدگاه جامعی از آرای اصولیان ارائه نماید. هدف از تدوین این معجم اصولی چنانچه خود نگارنده در مقدمه کتاب اشاره کرده است دسترسی آسان اصطلاحات و قواعد اصول فقه برای طلاب حوزه‌های علمیه و محققان اصول فقه می‌باشد.
در جلد اول از حرف الف تا حرف جیم قریب به سیصد اصطلاح اصولی مورد شرح و بررسی قرار گرفته است که برخی از این اصطلاحات و قواعد ذیل می‌باشد:
اصالةالاباحة ، اثر شرعی،
اجتماع امر و نهی ، اجتهاد، اجزاء، اجماع اراده تفهیمی، اراده تکوینی، اراده جدی، استثناء، استحاله،
استحباب ، استحسان، استصحاب اصالةالصحه،
اصالةالعموم ، اصالة عدم التزکیه، اصالة عدم التقدیر، اصالة عدم الغفلة، اصالةعدم القرینة، اصالة عدم النقل و الاشتراک، اصل عملی، اصل موضوعی، اصل لفظی،
اصول عملیه ، اصول لفظیه، اضطرار،
اطراد ، اطلاق (انواع آن)،
برائت ، برهان، بساطت مشتق، تاخیر بیان از وقت حاجت، تاسیس اصل ثانوی هنگام تعارض، تاسیس اصل هنگام شک در حجیت، تاسیس اصل در باب تعارض،
تبادر ، تبعیض در احتیاط، تبعیض در حجیت، تبعیت دلالت التزامی از دلالت مطابقی، تبعیت دلالت از اراده، تتمیم کشف،
تجری ،
تحقیق مناط ، تخریج مناط، تخصص، تخصیص، تصویب، تخطئه،
اصالةالتخییر ، تخییر شرعی و عقلی، تخییر فقهی و اصولی، تخییر بین اقل و اکثر، تخییر در باب تعارض، تنجیز و تعلیق، تنزیل اماره به منزله قطع، تنقیح مناط، تواتر، توقف، اصالة الثبات، جامع انتزاعی، جامع ذاتی حقیقی، جامع عرضی، نظریه جبر، اصالة الجد، جزء، جزء خارجی، جزءذهنی، جعل بسیط و تالیفی، جعل شرعی، جمع تبرعی، جمع عرفی،
جمله تامه ، جمله خبریه و اصالة الجهة.
در مجلد دوم از این معجم اصولی نیز مجموعه‌ای از اصطلاحات اصول فقه از حرف حاء تا حرف یاء گردآوری شده و درباره هریک از این اصطلاحات مقاله کوتاهی نگاشته شده است که از آن جمله است:
حال، حجر تکلیفی و حجر وضعی،
حجت ،
حرمت ، حسن و قبح،
اصالة الحظر ، حقالطاعة، اصالةالحقیقة،
حقیقت شرعیه ، حقیقت متشرعه، حکم انشایی، حکم اولی، حکم تکلیفی، دوران امر شرطیت و جزئیت و مانعیت، دوران امر بین المتباینین،
دوران امر بین محذورین ، ذاتی در باب برهان، ذاتی در باب کلیات، رافع و مانع، رخصت و عزیمت، رفع و دفع، زمان و زمانیات، زیاده در مرکبات اعتباری، مسلک سببیت، سد شک در تکلیف، شک در حجیت، شک در محصل، شک در مکلف به، شمول احکام برای جاهل،
شهرت روایی ، شهرت عملی، شهرت فتوائی،
قاعده صحت ، صحت و فساد، صحیح و اعم، صحیح و فاسد، صدق در قضایای حملی و شرطی، مساله ضد، ضد عام و ضد خاص، ضرر و ضرار، ضرورت به شرط حمل، طبیعی اصولی، طبیعی معقولی، مسلک طریقیت، طلب و اراده، اصالة الطهارة طهارت و نجاست،
ظن ، ظن خاص، ظن مطلق، ظن طریقی و موضوعی، ظن نوعی، ظهور، اصالة الظهور، ظهور اقتضایی جنس، علت انحصاری، علت و حکمت، عموم، غایت، غیر مستقلات عقلی، فتح ذرایع، فحوی الخطاب، مساله ضد،
مستقلات عقلیه ، مسقطات تکلیف، مشتق، مقدمه واجب، موافقت التزامی، موضوع حکم، نسبت، نهی، واجب اصلی و تبعی (اقسام واجب)، وضع، قاعده ید.
فهرست هر یک از مجلدات در انتهای همان جلد و فهرست مصادر کتاب در انتهای جلد دوم آمده است.
نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
